اسم دندان و دردهای مربوط به آن، برای بسیاری از افراد یادآور لحظات سختی است که به دلیل این مشکل تجربه کرده‌اند. این مشکلات در اکثر موارد مربوط به عصب و ریشه دندان هستند. مشکلاتی که ناشی از فشار، عفونت و خراب شدن دندان در ریشه آنها ایجاد می‌شود و باعث دردهای شدید در این ناحیه می‌شوند. اگر به موقع به درمان ریشه دندان پرداخته نشود، مشکلات فرعی همراه با دردهای شدیدتر، راحتی فرد را به خطر می‌اندازد و تأثیر منفی بر روی انجام امور روزمره زندگی او خواهد داشت. درمان ریشه دندان یک روش درمانی است که به منظور حفظ دندان طبیعی انجام می‌شود.
درمان ریشه دندان یعنی چه؟
درمان ریشه دندان به مراقبت و درمان بافت نرمی اطلاق می‌شود که عصب‌ها و عروق اصلی دندان در آن قرار دارند، که به آن پالپ می‌گویند. وقتی که پالپ دندان مشکلاتی مانند عفونت داشته باشد، نیاز است که آن را درمان کنید. در این حالت، پزشک شما به شما پیشنهاد می‌دهد از روش درمان ریشه دندان استفاده کنید.
می‌توان گفت که هنگامی که دندان فردی به همراه عفونت و تسوس دچار می‌شود، تنها راه درمانی آن درمان ریشه دندان است. این نوع درمان به این صورت انجام می‌شود که ابتدا پزشک دندان بافت آسیب دیده را از ریشه دندان برداشت می‌کند. سپس باید کانال‌های ریشه دندان تمیز شده و حفره‌های تشکیل شده با استفاده از مواد ویژه پر شوند.
عموماً عفونتی که در پالپ دندان ایجاد می‌شود، ناشی از آسیب، ترک و شکستگی، و تسوس‌های عمیق است. علائم این نوع عفونت شامل حساسیت دندان به دمای مایعات، تخریب دیداری دندان، تورم در ناحیه فک و لثه، درد و غیره است که با تشخیص آنها باید برای درمان ریشه دندان اقدام کنید.
در این روش درمانی از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود و میزان موفقیت این روش درمانی بیش از ۹۰ درصد است.
انواع روش‌های درمان ریشه دندان
برای درمان ریشه دندان، با توجه به شرایط دندان و وضعیت عفونت، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود، که عبارتند از:
- جراحی اپیکو: در این روش، بافت آسیب دیده در ناحیه ریشه دندان برداشته می‌شود و سپس ریشه دندان تمیز شده و پر می‌شود.
- عصب‌کشی یا اندو: در این روش، عصب دندان که باعث عفونت شده است، حذف می‌شود. سپس کانال‌های ریشه تمیز شده و پر می‌شوند.
- درمان ریشه مجدد یا ری‌اندو: این روش برای درمان مواردی استفاده می‌شود که پس از انجام عصب‌کشی، عفونت دوباره در پالپ دندان رخ داده است. در این روش، عصب دندان مجدداً تعویض می‌شود و کانال‌های ریشه تمیز شده و پر می‌شوند.
زمانی که شما نشانه‌های مربوط به آسیب و عفونت در پالپ دندان و ریشه آن را مشاهده کردید، برای درمان ریشه دندان باید به یک تخصصی مراجعه کنید تا با استفاده از یکی از این روش‌ها، فرآیند درمان شما به طور کامل انجام شود.
فرآیند درمان ریشه دندان
درمان ریشه دندان به صورت مراحلی انجام می‌شود و برای اجرای دقیق و موفقیت‌آمیز آن، نیاز به دقت و مراقبت کامل است. مراحل درمان ریشه دندان به شرح زیر است:
۱. عکسبرداری و رادیوگرافی: به‌منظور تشخیص و ارزیابی صحیح میزان آسیب و اندازه آن، و همچنین تعیین روش مناسب برای درمان ریشه دندان، پزشک معالج درخواست عکسبرداری و رادیوگرافی دندان را می‌دهد.
۲. بی‌حسی و برداشتن تاج دندان: پس از انجام بررسی‌های اولیه، با اعمال بی‌حسی موضعی در منطقه دهانی، پزشک دندان قسمتی از تاج دندان را برداشت کرده و سطح پوسیدگی را به‌طور کامل از بین می‌برد.
۳. تخلیه پالپ عفونی: پس از ظهور ریشه دندان، دندانپزشک به‌طور کامل به پالپ عفونی دسترسی پیدا می‌کند و آن را تخلیه می‌کند. ضروری است که عروق عصبی پالپ به‌طور کامل قطع شود تا در آینده مشکلات و دردهایی ایجاد نشود.
۴. تمیز کردن کانال ریشه: پس از خروج کامل پالپ، کانال‌های ریشه باید به‌طور کامل تمیز شده و برای پرکردن آماده شوند. با استفاده از محلول‌های ویژه، کانال‌ها شستشو داده می‌شوند تا عفونت‌های باقی‌مانده برطرف شده و میکروب‌ها مهار شوند.
۵. پرکردن ریشه دندان: پس از تمیز کردن کانال‌های ریشه، دندانپزشک با استفاده از ماده‌ای مانند گوتاپرکا، ریشه دندان را پر می‌کند. در نهایت، یک پانسمان موقت روی دندان قرار داده می‌شود.
با انجام این مراحل، درمان ریشه دندان به‌طور کامل انجام می‌شود و پس از مدتی که پزشک تعیین می‌کند، نیاز به پر کردن نهایی دندان وجود دارد.
درمان ریشه مجدد کی انجام می‌شود؟
در برخی موارد ممکن است به دلایل مختلف نیاز به درمان مجدد ریشه دندان وجود داشته باشد. این موارد شامل موارد زیر می‌ششود:
- عدم موفقیت درمان: در برخی موارد، درمان ریشه دندان ممکن است ناموفق باشد. به عنوان مثال، اگر عفونت در ریشه دندان باقی بماند یا اگر پر کردن ریشه به‌صورت صحیح انجام نشود، ممکن است نیاز به درمان مجدد ریشه دندان باشد.
- بازگشت عفونت: در برخی موارد، عفونت ممکن است بعد از درمان ریشه دندان دوباره ظاهر شود. این ممکن است به دلیل عدم تمیز کردن کامل کانال‌های ریشه، وجود عفونت در ساختارهای اطراف دندان یا عوامل دیگر باشد. در این صورت، نیاز به درمان مجدد ریشه دندان وجود دارد.
- بازگشت علائم درد و التهاب: در بعضی موارد، علائم درد و التهاب می‌توانند بعد از درمان ریشه دندان دوباره ظاهر شوند. این ممکن است به دلیل عوامل مختلفی مانند بازگشت عفونت، ترمیم ناصحیح ریشه دندان یا مشکلات دیگر باشد. در این صورت، نیاز به بررسی و درمان مجدد ریشه دندان وجود دارد.
- شکستگی ریشه دندان: در برخی موارد، ریشه دندان ممکن است شکسته یا ترک خورده باشد. در این صورت، نیاز به درمان مجدد ریشه دندان با روش‌های خاصی مانند درمان ریشه دندان با آپیکتومی (Apicoectomy) وجود دارد.
در هر صورت، اگر علائمی مثل درد، التهاب، خونریزی یا مشکلات دیگر پس از درمان ریشه دندان ظاهر شود، مهم است که به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت را ارزیابی کند و درمان مناسب را تجویز کند.
زمان انجام اپیکوسرجری چه هنگامی است؟
روش جراحی ریشه، یا همان اپیکوسرجری، در چه زمانی انجام می‌شود؟
در تمام موارد، نمی‌توان پالپ را به طور کامل از داخل تاج دندان خارج کرد و اتصالات عصبی آن را قطع کرد، بدون تخریب جزئی از تاج. در چنین شرایطی، لازم است با استفاده از روش جراحی ریشه، که به عنوان اپیکوسرجری شناخته می‌شود، یک برش کوچک روی لثه ایجاد شده و قسمت پایانی ریشه و عفونت ایجاد شده را حذف کنیم. در نهایت، مانند مراحل درمان ریشه دندان، فرآیند شستشو و پر کردن انجام می‌شود.
گاهی اوقات، میزان عفونت بسیار شدید است و باعث تورم و درد شدیدی می‌شود. در چنین مواردی، معمولاً دندانپزشک ابتدا آنتی‌بیوتیک‌های آموکسی‌سیلین و مترونیدازول را تجویز می‌کند. شما باید دقت کنید که داروهای تجویز شده را به درستی مصرف کنید تا شرایط لازم برای انجام جراحی یا اپیکوسرجری مهیا شود.
چه زمانی باید به متخصص درمان ریشه دندان مراجعه کنیم؟
هر دردی که در ریشه دندان احساس می‌شود، نیاز به مراجعه به متخصص ندارد. در بسیاری از موارد، ابتدا باید تحت معاینه دندانپزشک عمومی قرار بگیرید و معاینات اولیه صورت گیرد. در صورتی که امکان درمان و رفع مشکل با روش‌های معمول در زمینه درد دندان وجود داشته باشد، شما بهبود می‌یابید. اما زمانی که بعد از عکسبرداری مشخص می‌شود که میزان عفونت بسیار زیاد است و درمان درد دندان نیاز به رسیدگی جدی و اساسی در زمینه پالپ و ریشه دندان دارد، به شما اعلام می‌شود که برای ادامه درمان به متخصص مربوطه مراجعه کنید و به طور جدی و مستمر درمان را پیگیری کنید.
مراقبت‌های پس از درمان ریشه
بدرستی که بعد از انجام درمان ریشه، درد دندان به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. اما این به خودی خود بهانه‌ای نیست تا شما به طور کامل از مراقبت از دندان درمان شده خود چشم‌پوشی کنید. در واقع، لازم است به یاد داشته باشید که مراقبت‌های پس از درمان ریشه بسیار اهمیت دارند و باعث بهبود کامل لثه و دندان می‌شوند. در ادامه به چند نکته که باید در مراقبت‌های پس از درمان ریشه توجه کنید، اشاره می‌کنیم:
- تا زمانی که دندان به طور کامل پر نشده است، از مصرف غذاها و میوه‌های سفت خودداری کنید.
- داروهایی که پزشک بعد از درمان تجویز کرده است را به صورت کامل و به طور منظم مصرف کنید.
- برای کاهش درد ریشه دندان پس از درمان، از مسکن‌هایی که توسط دکتر تجویز شده‌اند، استفاده کنید.
- پس از درمان، می‌توانید مسواک بزنید، اما از استفاده از نخ دندان خودداری کنید. زیرا این ممکن است به پانسمان ریشه دندان آسیب برساند.
تا چه زمانی بعد از درمان ریشه نباید چیزی بخوریم؟
توصیه متخصصین دندانپزشکی این است که در یک ساعت اول بعد از انجام درمان هیچ چیزی نخورید. البته اگر امکان باشد و زمان بیشتری به دهان و دندانتان بدهید، بهتر است. مورد بعدی که باید اهمیت داده شود، این است که ماده پر شده در درمان ریشه دندان یک لایه در ریشه دندان است و تا زمانی که دندان را به طور کامل پر نکرده اید، نباید خوراکی و غذای سفت و سخت بخورید. همچنین تا زمانی که وقت دندانپزشکی برای پر کردن کامل دندان دارید، از دندان‌های سمت مقابل برای جویدن غذا استفاده کنید.
زمانی که دندان را به طور کامل پر کردید، دیگر نگرانی وجود ندارد و با خیال آسوده می‌توانید غذاهای مورد نظر خود را بخورید.
فرق درمان ریشه دندان با عصب کشی
مطمئناً بخاطر فرآیندی که در مراحل درمان ریشه اتفاق می‌افتد، این سوال در ذهن شما ایجاد می‌گردد که تفاوت درمان ریشه دندان با عصب کشی در چه چیزی است؟ همانطور که می‌دانید، در حال حاضر دیگر بخاطر درد دندان آن را نمی‌کشند و با انجام اقداماتی محل درد که همان ریشه دندان است را درمان می‌کنند. این درمان شامل تخلیه پالپ و قطع عروق عصبی موجود در این ناحیه می‌باشد. با این کار فرآیند عصب کشی اتفاق می‌افتد و درد دندان از بین می‌رود. در واقع می‌توان گفت که عصب کشی جزئی از فرآیند درمان ریشه است و یکی از مراحل حساس آن می‌باشد که باید به بهترین شکل ممکن و با دقت بالا انجام گیرد.
علائم و نشانه‌های رسیدن عصب به دندان
مشاهده و احساس یک سری علائم و نشانه‌ها به ما خبر می‌دهد که دندان به عصب رسیده است. این علائم عبارتند از:
۱. درد مداوم و مدام در یک دندان خاص.
۲. احساس درد در دندان هنگام خوردن غذا.
۳. حساسیت دندان به نوشیدنی‌های سرد و گرم.
۴. شکستگی در یک قسمت از دندان یا به عبارتی پر شدن لبه‌ها.
۵. تیره و کدر شدن دندان که ناشی از عفونت در داخل آن است.
۶. ایجاد تورم و التهاب در لثه.
۷. دیدن ترشحات چرکی از کناره‌های دندان و لثه.
همه چیز درباره ریشه دندان و کانال هایش
اصولاً، دندان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است و یکی از بخش‌های حیاتی آن ریشه می‌باشد. ریشه یا قسمت زیر لثه، بطور کامل درون بافت‌های پنهان قرار دارد و به نوعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد. ریشه دندان از سر دندان شروع شده و به سمت استخوان فک ادامه می‌یابد و به وسیله ساختارهایی به استخوان متصل می‌شود.
ریشه دندان خود از بخش‌هایی تشکیل شده است که در نهایت باعث استحکام و پایداری کامل یک دندان در قوس فکی می‌شود. بخش‌های مهم مرتبط با ریشه دندان عبارتند از:
- کانال ریشه: بسته به نوع دندان، ریشه ممکن است یک یا چند کانال داشته باشد. به این معنی که ریشه تفرع کرده و در داخل هر شاخه آن یک کانال بسیار باریک وجود دارد. این کانال‌ها حاوی بافت مرکزی دندان یا پالپ هستند. هنگامی که از درمان ریشه یا درمان کانال ریشه صحبت می‌شود، منظور انجام درمان در همین کانال‌ها برای از بین بردن پالپ آلوده است.
- سمنتوم: سمنتوم نامی است که برای ماده ای استخوان مانند است که ریشه دندان را پوشانده است. این ماده به رباط پریودنتال متصل است.
- رباط پریودنتال: رباط پریودنتال از بافت همبند و فیبر کلاژن ساخته شده است. این رباط شامل عصب‌ها و رگ‌های خونی می‌باشد و همراه با سمنتوم، دندان را به حفره دندان متصل می‌کند.
- عروق خونی و اعصاب: رگ‌های خونی رباط پریودنتال را با مواد غذایی تامین می‌کنند، در حالی که عصب‌ها در کنترل نیروی مورد استفاده در هنگام جویدن کمک می‌کنند.
- استخوان آلوئولار: استخوان آلوئولار یا استخوان نگهدارنده دندان، استخوانی است که حفره‌های دندان را در بر می‌گیرد و ریشه دندان را احاطه می‌کند. این استخوان نقش حفظ دندان‌ها را در جای خود دارد.
درمان ریشه دندان یا عصب کشی، یک روش درمانی است که برای درمان دندان‌هایی با پوسیدگی گسترده و رسیدن عفونت به عصب دندان استفاده می‌شود. در این روش، عصب دندان خارج شده، کانال ریشه تمیز شده و سپس دندان پر می‌شود.
هدف اصلی درمان ریشه دندان، رفع درد و عفونت درون دندان و حفظ دندان به جای خارج کردن آن و جایگزینی با دندان مصنوعی است. روند درمان ریشه دندان برای تمام دندان‌ها به طور کلی مشابه است، اما تعداد کانال‌های موجود در هر دندان ممکن است متفاوت باشد. درمان ریشه دندان به عموماً نیازمند یک یا دو جلسه با دندانپزشک است.
مراحل درمان عصب کشی دندان به شرح زیر است:
- بی‌حسی موضعی: در ابتدا، منطقه مورد نظر در دهان و لثه با استفاده از بی‌حس کننده موضعی بی حس می‌شود. سپس دندان مورد درمان با استفاده از یک ورقه بسیار نازک از لاستیک به نام “Rubber Dam” از سایر دندان‌ها و بافت‌های دهان جدا می‌شود. این کار به منظور جلوگیری از ورود بزاق و باکتری‌های دهان به داخل دندان مورد نظر انجام می‌شود.
- تمیز کردن دندان: در مرحله بعد، دندانپزشک تمام پوسیدگی‌ها، ترمیم‌ها و شکستگی‌ها را با استفاده از ابزارهای دندانپزشکی از دندان بر می‌دارد. سپس به ریشه دندان دسترسی پیدا کرده و پالپ ملتهب همراه با باکتری‌ها و مواد دیگر را از داخل کانال ریشه حذف می‌کند.
- استفاده از محلول‌های ضد میکروبی: در این مرحله، برای از بین بردن میکروب‌ها و بقایای سلولی آنها، از محلول‌های ضد میکروبی استفاده می‌شود.
- پر کردن ریشه دندان: سپس کانال‌های موجود در دندان با استفاده از مواد خاصی که برای پر کردن ریشه دندان طراحی شده‌اند، پر می‌شوند. یکی از مواد معمول استفاده شده برای پر کردن دندان، گوتاپرکا است. در نهایت، مسیر دسترسی به کانال در تاج دندان پر شدهو در بیشتر موارد، دندان مورد نظر روکش می‌شود.
آیا درمان ریشه دندان درد دارد؟
به طور عمومی، بر اساس باور عمومی افراد، درمان ریشه دندان با درد همراه است. اما در واقعیت، درمان ریشه دندان با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، بنابراین بیمار در حین درمان دردی را احساس نمی‌کند. در بسیاری از موارد، پس از اتمام درمان ریشه، ناحیه درمان شده به مدت چند روز دردناک است و باعث آزردگی بیمار می‌شود. این دردها با استفاده از مسکن‌های معمولی که توسط پزشک تجویز می‌شوند، تسکین می‌یابند.
علت این درد به دلایلی مانند حجم کار انجام شده، خروج ذرات ریز بافت دندانی به داخل بافت استخوانی، التهاب در بافت نگهدارنده اطراف دندان و مشکلات مشابه مربوط می‌شود. این دردها پس از چند روز بهبود می‌یابند و باعث آزردگی بیمار می‌شوند.
در صورتی که درد ناحیه درمان بسیار شدید باشد و پس از چند روز بهبود نیابد، حتماً باید به دندانپزشک مراجعه کرده و بررسی‌های لازم برای یافتن علت درد و تسکین آن انجام داد.
مراقبت‌های بعد از درمان ریشه دندان چگونه است؟
پس از درمان ریشه دندان، شما باید مراقبت‌های لازم را انجام دهید تا نتیجه مطلوب حاصل شود. در زیر به برخی از مراقبت‌های بعد از درمان ریشه دندان اشاره می‌شود:
- تا ۲ ساعت پس از درمان ریشه دندان، از خوردن غذاهای سفت خودداری کنید.
- روزانه دو بار و حداقل ۲ دقیقه، دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- دستورالعمل‌ها و داروهای تجویز شده توسط پزشک را به طور کامل رعایت کنید.
- دندانی که ریشه آن درمان شده است شکننده است و باید حتماً روکش شود.
- برای تمیز کردن فضای میان دندان‌ها، از نخ دندان استفاده کنید.
- پس از درمان ریشه دندان، احتمال وجود التهاب در اطراف ریشه دندان و درد وجود دارد. این علائم طبیعی هستند و پس از مدتی بهبود می‌یابند و برای تسکین درد و التهاب، مصرف مسکن توصیه می‌شود.
در صورت بروز علائمی مانند آبسه دندانی، تب، بی حالی و مشکلات در بلع، باید در اولین فرصت به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم انجام شود.
