وسایل دندانپزشکی مثل ابزارهای پرکردن دندان، جراحی، کشیدن، ترمیم و بسیاری از دیگر ابزارآلات نیازمند ضد عفونی یا استریلازاسیون روزانه، هفتگی یا ماهانه هستند. روش های استریلازاسیون در دندانپزشکی بسته به اینکه قصد دارید کدام دسته از این وسایل را ضد عفونی کنید متفاوت است. هر کدام نیز نکات و اصول خود را دارد که با مطالعه و تجربه به آنها تسلط پیدا میکنید.
مهمترین مزیت استریلازاسیون وسایل دندانپزشکی این است که مانع از بیماری و ابتلا به ویروس میشوند. توجه داشته باشید که دلیل اصلی انتقال انواع بیماریهای ویروسی مثل ایدز و هپاتیت، تماس مستقیم سطوح آلوده با دهان است. مزیت دیگر استریلازاسیون نیز این است که عملکرد دندانپزشک را به شدت بهبود میبخشد و مانع از صرف هزینههای اضافی میشود.
استریلازاسیون وسایل دندانپزشکی
قبل از اینکه روش های استریلازاسیون در دندانپزشکی را با جزئیات توضیح دهیم لازم است که اشارهای به دستههای مختلف وسایل دندانپزشکی کنیم تا بدانید کدام وسایل در اولویت ضد عفونی روزانه هستند و کدام را میتوان هفتهای یکبار یا حتی ماهی یکبار استریلازاسیون کرد.
وسایل بحرانی
وسایل دندانپزشکی که در دسته بحرانی قرار میگیرند از مواردی هستند که بیشترین تماس را با دهان و لثه بیمار دارند و باید هر روز استریلازاسیون شوند. این وسایل برای کارهایی مثل بیوپسی، جراحی پریودنتال، جراحی اپیکال و جراحی ایمپلنت مورد استفاده قرار میگیرند.
نیمه بحرانی
دسته وسایل نیمه بحرانی را میتوانید چند روز یکبار استریلازاسیون کنید. اگر هم لازم بود هر روز ضد عفونی شوند، با روشهای ساده مثل شستشو تمیز کنید. این وسایل با بافت سالم دهان و لثه و عموما قشر بیرونی آن برخورد دارند و به همین دلیل در معرض مستقیم باکتری و ویروس نیستند. فرزها، آینه دندانپزشکی، آمالگام کریر و کندانسور از مهمترین وسایل دندانپزشکی دسته نیمه بحرانی محسوب میشود.
غیر بحرانی
این دسته از مواد به خاطر اینکه کمترین تماس را با محیط دهان و لثه؛ بهخصوص غشای داخلی دارند، میتوان بهصورت هفتگی استریلازاسیون کرد. برای ضد عفونی کردن این وسایل یک دستمال حاوی مواد ضدعفونی کافی است. در این دسته از وسایل دندانپزشکی میتوان ماسک، تیوب رادیوگرافی، صندلی، یونیت، تابوره، کراشور و… را قرار داد که عملا در معرض تماس با بخش غشای داخل دهان قرار نمیگیرند.

استریلازاسیون با استفاده از اتوکلاو
مهمترین و قدرتمندترین روش استریلازاسیون در دندانپزشکی، استفاده از دستگاه اتوکلاو است. این دستگاه قادر است با ایجاد حرارت و فشار مناسب در یک محیط بسته کار ضد عفونی وسایل دندانپزشکی را به بهترین نحو ممکن انجام دهد. وسایل بحرانی باید با استفاده از این روش ضد عفونی شوند. روش استفاده از اتوکلاو اینگونه است که ابتدا باید لیستی از وسایلی که در دسته موارد بحرانی قرار میگیرند تهیه کرده و سپس آنها را به مدت 20 دقیقه درون دستگاه اتوکلاو قرار دهید.
دمای ضد عفونی در این دستگاه 121 درجه سانتی گراد است. توجه داشته باشید که حتما روی هر کدام از وسایل یک چسب اتوکلاو بزنید تا در صورت مشاهده تغییر رنگ آن، متوجه استریل شدن وسایل شوید. روش اعمال حرارت در دستگاه اتوکلاو نیز به دو شکل مرطوب و خشک انجام میشود.
برای مطالعه بیشتر و مشاهده انواع محصولات اتوکلاو دندانپزشکی می توانید به لینک زیر مراجعه کنید:
https://dandanmall.com/%D8%A7%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%88
روش حرارت خشک
در روش خشک که یک روش قدیمی است حرارت و مکش هوای درون اتوکلاو بدون رطوبت اعمال شده و لازم است که وسایل درون آن به مدت 2 ساعت در دمای 170 درجه سانتی گراد قرار داده شوند. در این روش هم باید از چسب اتوکلاو استفاده کنید تا در صورت مشاهده تغییر رنگ، وسایل را از درون دستگاه اتوکلاو بیرون بیاورید.
روش حرارت مرطوب
در روش استریلازاسیون به روش حرارت مرطوب بازدهی ضد عفونی بسیار بالاتر است. علت آن هم این است که استفاده از روش بخار مرطوب میکروارگانیسمهای زنده را به طور کامل از روی وسایل برمیدارد. این روش مدت زمان کوتاهتری دارد و فشار بخار آب تولید شده در آن بیشتر است.
استریلازاسیون به روش جوشاندن
روش دیگری که برای استریلازاسیون مورد استفاده قرار میگیرد، روش جوشاندن وسایل در یک محفظه مسی است. در این روش کافی است هر دسته وسایل دندانپزشکی که نیاز به ضد عفونی سریع دارند را به مدت 20 الی 30 دقیقه درون محفظه قرار داده و بجوشانید. این روش در صورتی که دستگاه اتوکلاو در دسترس نباشد هم قابل استفاده است چرا که باعث از بین رفتن میکروارگانسیمهایی مثل ایدز و هپاتیت از روی وسایل میشود. توجه داشته باشید که همه وسایل را یک جا در محفظه جوشش قرار ندهید، بلکه با صبر و حوصله آنها را با فاصله زمانی بجوشانید.
استریلازاسیون با الکل
روش دیگری که در صورت نبود دستگاه اتوکلاو میتوانید از آن برای استریلازاسیون وسایل دندانپزشکی استفاده کنید، استریلازاسیون با استفاده از الکل است. حتما میدانید که الکل توانایی ضد عفونی بسیار بالایی دارد و قادر است انواع ویروس و هپاتیت را از بین ببرد. در این روش کافی است که وسایل را درون یک ظرف حاوی الکل قرار داده و درجه حرارت زیر ظرف را بالا ببرید تا درون الکل بجوشند. این روش برای وسایل دندانپزشکی فلزی مورد استفاده قرار میگیرد و تا زمان سرخ شدن وسایل فلزی باید ادامه داشته باشد تا تاثیر مثبتش را نشان دهد.
استریلازاسیون با مواد شوینده مخصوص
استفاده از مواد شوینده مخصوص مثل ضد عفونیهای شیمیایی قوی عموما برای استریلازاسیون وسایلی که در دسته نیمه بحرانی قرار میگیرند استفاده میشود. مواد شوینده مخصوصی که در این روش مورد استفاده قرار میگیرند شامل طیف وسیعی از شویندههای شیمیایی هستند که مشهورترین آنها گلوتار آلدئید و اتیلن اکسید نام دارد.
- گلوتار آلدئید: از این محصول ضدعفونی برای از بین بردن خون، عفونت، انواع باکتری و میکروب از روی وسایل دندانپزشکی استفاده میشود. روش استفاده از آن نیز اینگونه است که باید برای 6 الی 10 ساعت وسایل را درون این محلول قرار دهید تا همه میکروبها از روی آن برداشته شود.
- اتیلن اکسید: از این محصول برای استریلازاسیون وسایل دندانپزشکی که حساس به حرارت هستند استفاده میشود. برای مثال هر وسیله دندانپزشکی که موتور برقی دارد را میتوانید با پاشیدن مقداری اتیلن اکسید روی آن و کشیدن دستمال اسریل کنید.

استریلازاسیون با استفاده از آب داغ
وسایل دندانپزشکی که در دسته موارد غیر بحرانی قرار میگیرند را با آب داغ یا ولرم هم میتوان شست. روش ضدعفونی کردن وسایل دندانپزشکی در این روش درست مثل شستن ظرف است. کافی است یک دستکش چند لایه تهیه کرده و وسایل را به نوبت زیر آب داغ یا ولرم قرار داده و به خوبی بشویید تا آثار هرگونه مواد زائد و آلودگی از روی آنها برداشته شود.
نکات مرتبط با استریلازاسیون در دندانپزشکی
برای اینکه از هر کدام از روش های استریلازاسیون در دندانپزشکی بهترین نتیجه را بگیرید لازم است که یک سری نکات را قبل و بعد از استریل وسایل رعایت کنید. این نکات به صورت خلاصه شامل موارد زیر است:
- در حین ضد عفونی کردن وسایل حتما از دستکشهای چند لایه استفاده کنید تا باکتری یا ویروس با پوست شما تماس نداشته باشد.
- داشتن یک لیست دائمی از وسایل دندانپزشکی که مشخص کند کدام جزو موارد بحرانی، نیمه بحرانی و غیر بحرانی است کار استریل کردن آنها را سریعتر و سادهتر میکند.
- حتما بعد از اسریل کردن به هر کدام از روشهای گفته شده، وسایل دندانپزشکی را بسته بندی کرده و به صورت جدا از هم در یک محیط استریل قرار دهید تا دوباره آلوده نشوند.
- حتما موارد ایمنی و اصولی استریلازاسیون وسایل دندانپزشکی را درباره وسایل حساس رعایت کنید تا مجبور به تعویض آن وسایل و صرف هزینه دوباره نشوید.