بی حسی موضعی یکی از مراحل مهم کارهای دندانپزشکی است که از اهمیت بالایی برخوردار است. یک بی حسی موضعی موفق باعث آرامش بیمار در حین کار و سبب اطمینان او به دندانپزشک می شود. همچنین دندانپزشک کار خود را با آسودگی خاطر از اینکه بیمارش درد ندارد و آرام است انجام می دهد.بی حسی موضعی ممکن است مشکلاتی را برای بیمار داشته باشد که قسمتی از آن مربوط به داروی مصرفی و قسمت دیگر مربوط به وسایل مورد استفاده، فیزیولوژی بدن بیمار و خود عمل تزریق می باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله تجهیزات دندانپزشکی را بخوانید.
فهرست مطالب
- بی حسی موضعی چیست؟
- معرفی انواع بی حسی و آرام بخشی دندانپزشکی
- چرا از آمپول بی حسی در دندانپزشکی استفاده می شود؟
- در مواد بی حس کننده دندان چه موادی به کار رفته است؟
- علت دردناک بودن تزریق داروی بی حسی دندانپزشکی چیست؟
- ژل بی حسی لثه دندانپزشکی چیست؟
- برای چه افرادی از ژل بی حسی استفاده می شود؟
- آیا عوارض بی حسی دندان خطرناک است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
بی حسی موضعی چیست؟
بی حسی موضعی عبارت است از، از دست دادن حساسیت نسبت به تحرکات دردناک که بعلت قطع جریان محیطی در طول یک عصب به صورت گذرا بوجود می آید.داروهای بی حسی موضعی کلا به سه گروه تقسیم می شوند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله وسایل دندانپزشکی و کاربرد آنها را بخوانید.
- استرها
- آمیدها
- ترکیبات نوع هیدروکسیل
معرفی انواع بی حسی و آرام بخشی دندانپزشکی
آمپول بی حسی موضعی
داروی بی‌حسی موضعی یا اپی‌نفرین در اکثر درمان‌های دندانپزشکی به کار برده می‌شود. این دارو تزریق می‌شود تا موقتاً اجازه ندهد که فیبرهای عصبی دندان تکانه‌ها را منتقل کنند و به این ترتیب ناحیه درمان بی‌حس شود. دو نوع آمپول بی‌حسی دندانپزشکی وجود دارد:
- تزریق بلاک یک قسمت از کل دهان، برای مثال یک سمت از فک پایین را بی‌حس میکند.
- تزریق انفیلتراسیون بخش کوچک‌تری را بی‌حس میکند که نزدیک محل تزریق قرار دارد.
بی حسی دندانپزشکی- آرام‌بخش استنشاقی (نیتروز اکساید)
بیمار گاز نیتروز اکساید یا گاز خنده استنشاق میکند. بیمار ترکیبی از این گاز و گاز اکسیژن را از راه ماسک قرار گرفته روی بینی تنفس میکند و آرام می‌شود.
بی حسی دنداپزشکی- آرام‌بخش خوراکی
اثر آرام‌بخش خوراکی برحسب مقدار دریافتی از خفیف تا متوسط متغیر است:
- بیمار برای آرام‌بخشی خفیف قرصی مانند هالسیون را معمولاً یک ساعت قبل از درمان مصرف میکند.
- اگر مقدار بیشتری از داروی آرام‌بخش مصرف شود، اثر دارو متوسط خواهد بود. در دندانپزشکی عموماً این نوع بی‌حسی به کار برده می‌شود.
بی حسی دندانپزشکی- رام‌بخش متوسط درون وریدی
بیمار داروی آرام‌بخش را از راه سرم دریافت میکند. اثرگذاری دارو در صورت تزریق درون وریدی سریع‌تر می‌شود. در این روش دندانپزشک میتواند دائماً میزان داروی آرام‌بخشی را کنترل کند.
بیهوشی عمومی و آرام‌بخشی عمیق
بیمار داروهایی دریافت میکند که او را تقریباً یا کاملاً بیهوش میکند و به این ترتیب در طول درمان به خواب می‌رود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله وارنیش دندان را بخوانید.
- ماده بی حسی خیلی آهسته تر و به تدریج در بدن جذب می شود چون در آن ناحیه جریان خون بسیار پائین آمده است.
- از آن جائی که جریان خون در آن ناحیه بسیار پائین آمده است ماده بی حسی با همان اثر می تواند مدت زمان بیش تری در آن ناحیه باقی مانده و این امکان را به دندانپزشک بدهد که با خیال راحت تر به کار خود طولانی تر ادامه دهد و بیمار هم احساس درد نکند.
- چنان چه ماده بی حسی حاوی اپی نفرین در ناحیه ای تزریق شود که دندانپزشک مشغول یک جراحی پیچیده است چون جریان خون بسیار پائین آمده خونریزی در آن ناحیه بسیار کم است و این امکان را به دندانپزشک این امکان را می دهد که با دید بهتر بافت های آن ناحیه را ببیند و به آن ناحیه دسترسی داشته باشد.
چرا از آمپول بی حسی در دندانپزشکی استفاده می شود؟
جدا از سر و صدای وسایل چرخنده دندانپزشکی که بسیاری از مراجعه کنندگان مطب های دندانپزشکی را آزار می دهد -و جزو تجهیزات دندانپزشکی پر استفاده هستند- ترس از دردناک بودن عملیات دندانپزشکی نیز بسیار آزار دهنده است. بی حسی های دندانپزشکی به کمک آدمی آمده است و با طرف شرکت کننده در یک درمان دندانی، یعنی هم بیمار و هم دندانپزشک را به آرامش می رساند. لزوما تمام عملیات دندانپزشکی دردناک نیست یا درد آنها آنقدر شدید نیست که نیاز به بی حسی باشد. به عبارتی، دندانپزشک برای انجام عملیات دندانپزشکی به صورت جداگانه تصمیم می گیرد که آیا اقدام به بی حسی بکند یا نه.
معمولا برای انجام عملیات ساده ای که تداخل چندانی با اعصاب دهان، دندان ندارد، مثلا جرمگیری یا ترمیم دندان های درمان ریشه شده، احتیاجی به بی حسی نیست اما برای انجام اغلب عملیات دندانی مثل پر کردن، درمان ریشه، کشیدن دندان، جراحی و … بی حسی لازم است. البته بعضی دندانپزشکان، بنا به تجربه و شناختی که از نوع دندان، میزان پوسیدگی، آستانه درد و همکاری بیمار دارند، مواردی از پر کردن دندان را بدون آنکه درد شدید یا مشکل خاصی برای بیمار اتفاق بیفتد، بدون بی حسی انجام می دهند.
در مواد بی حس کننده دندان چه موادی به کار رفته است؟
وقتی داروی بی حسی به شما تزریق می شود بدن تلاش می کند با بالا بردن جریان خون ناحیه که به آن آسیب وارد شده را ترمیم کند بنابراین سعی می کند داروی بی حسی که به عنوان یک ماده خارجی شناسایی کرده است را از محل دور کند همان طور که خودتان حدس می زنید در این صورت مدت زمان بی حس ماندن آن ناحیه پائین آمده و شما ممکن است در حین کار احساس درد کنید به این منظور در ماده بی حسی دندانپزشکی از ماده ای به نام اپی نفرین (آدرنالین) استفاده شده است که این ماده یک ماده تنگ کننده رگ است (شریان بند) که باعث می شود جریان خون در آن ناحیه پائین آمده و بی حسی مدت زمان بیش تری طول بکشد.
ماده اپی نفرین حتی اگر در غلظت بسیار کم و رقیق شده با نسبت ۱ به ۲۰۰۰۰۰ استفاده شود هم می تواند بسیار مؤثر باشد. اپی نفرین به عنوان یک تنگ کننده رگ شناخته شده است که باعث می شود در ناحیه تزریق بی حسی رگ های خونی مقبض و تنگ شود و جریان خون در آن ناحیه کم شود. این عملکرد باعث می شود ماده بی حسی با اثربخشی طولانی تری باقی بماند و دندانپزشک راحت تر به کار خود ادامه دهد و بیمار هم احساس درد نکند. تزریق ماده بی حسی حاوی اپی نفرین به ۳ روش می تواند به دندانپزشک در حین کار کمک کند:
بیشتر بخوانیم: خرید مواد دندانپزشکی با ارز دولتی چگونه است؟
علت دردناک بودن تزریق داروی بی حسی دندانپزشکی چیست؟
تزریق مقدار زیادی داروی بی‌حسی میتواند به بافت‌های محل تزریق فشار وارد کند و عامل ایجاد درد شدید شود. مواردی که دندانپزشک میتواند با کمک و استفاده از آنها درد ناشی از تزریق بی‌حسی را برای شما کمتر کند، عبارتست از:
- اگر کارپول داروی بی‌حسی کمی گرم بوده و بصورت گرم تزریق شود، این درد کاهش می‌یابد.
- سرعت تزریق داروی بی‌حسی: آمپول بی‌حسی باید خیلی آرام و طی یک دقیقه درون لثه بیمار تزریق شود، در این صورت درد ناشی از تزریق بسیار کاهش می‌یابد.
- استفاده از اسپری بی‌حس‌کننده مومضعی قبل از تزریق: دندانپزشک قبل از تزریق آمپول بی‌حسی، پنبة آغشته به اسپری بی‌حس‌کننده را روی لثه محل تزریق آمپول بی‌حسی قرار می‌دهد و حدود ۱ دقیقه در محل می‌ماند و لثه را به شکل سطحی بی‌حس میکند. در این حالت شما متوجه ورود نوک سوزن در محل تزریق نمی‌شوید.
ژل بی حسی لثه دندانپزشکی چیست؟
دندانپزشکان اغلب برای انجام کارهای دندانپزشکی بعد از معاینه بیمار از بی حسی در محل مورد نظر و لثه استفاده می کنند، که بیمار درد نکشد و کار خود را درست انجام دهند. یکی از روش های بی حسی لثه استفاده از ژل بی حسی لثه دندانپزشکی می باشد. ژل بی حسی را دندانپزشک با استفاده از یک وسیله مخصوص روی لثه می مالد تا لثه بیمار بی حس شود، سپس تزریق بی حسی را به لثه از طریق سوزن انجام می دهد و بیمار اصلا متوجه فرو رفتن سوزن به لثه خود نمی شود.
برای چه افرادی از ژل بی حسی استفاده می شود؟
برای کسانی که از تزریق سوزن بی حسی می ترسند و روی صندلی دندانپزشکی استرس دارند می توان به راحتی مدیریت اضطراب و درد در صندلی دندانپزشکی کاملا این ژل مناسب می باشد. بی حسی موضعی باعث کاهش ناراحتی جزئی ناشی از وارد کردن سوزن می شود، که تا عمق ۲ تا ۳ میلی متر موثر است و فقط در محل آماده سازی باید استفاده شود. دندانپزشک باید از مقدار درستی برای بی حسی استفاده کند، چون استفاده بیش از حد می تواند علاوه بر لثه کام نرم و حلق را نیز بی حس کند. بی حسی موضعی باید ۱ تا ۲ دقیقه در تماس با بافت نرم باقی بماند تا بی حسی را انجام دهد.
تقریبا همه مردم فوبیای دندانپزشکی دارند و قادر به درمان فوبیای خود نیستند. بنابراین، اغلب لازم است دندانپزشکان از روش های مختلفی برای درمان استفاده کنند تا بیماران هراسی نداشته باشند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله رادیوگرافی دندان چیست را بخوانید. دندانپزشکان با استفاده از راه حل های مختلف، محصولات و درمان های متفاوت که به بیماران ارائه می دهند اطمینان حاصل می کنند که فرد فوبیای خود را از دست داده و قادر به درمان بیماران هستند.
آیا عوارض بی حسی دندان خطرناک است؟
یکی از مهم ترین سوالاتی که دندانپزشک از بیمار خود می پرسد این است که آیا به دارو خاصی حساسیت دارند یا خیر! آیا سابقه بیماری های تنفسی، حساسیتی و … دارند یا خیر؟! بعد از پاسخ، اگر روند تزریق بی حسی دندان به درستی انجام شود؛ خطری، سلامت بیمار را تهدید نخواهد کرد. در واقع عوارض بی حسی دندان آنچنان رایج و خطرآفرین نبوده و در صورت ایجاد عوارض، بعد از چند ساعت رفع خواهد شد. حال سریعا به سراغ اصل مطلب یعنی بررسی دست کم ۱۰ مورد از عوارض بی حسی دندان می رویم تا با اطلاعات کامل تری به دندانپزشکی رجوع کنید.
بی حسی دنداپزشکی- گاز گرفتن لب، گونه یا زبان
شایعترین عارضه ای که بعد از بی حسی دندان خصوصا در کودکان رخ می دهد، گاز گرفتن لب، گونه و یا زبان است. این عمل باعث ایجاد زخم سفید رنگ در لب یا داخل گونه به همراه تورم می شود. برای جلوگیری از این اتفاق توصیه می شود از خوردن خوراکی های جویدنی در زمان بی حسی خصوصا در کودکان پرهیز شود. که این مورد ممکن است در دندانسازی نیز اتفاق بیافتد.
در صورت گاز گرفتن لب و گونه در کودکان پس از بی حسی:
- در بیشتر موارد احتیاجی به استفاده از آنتی بیوتیک نیست.
- زخم را با آب نمک یا سرم ولرم تمیز نگه دارید.
- بهبودی کامل زخم و تورم ناشی از جویدن حدود ۷ تا ۱۰ روز طول میکشد.
از دست رفتن توانایی در پلک زدن به مدت چند ساعت
یکی از شایع ترین عوارض بی حسی دندان، این است که بیمار قادر به پلک زدن و یا بستن چشم در مدت چند ساعت نخواهد بود. در واقع مواد بی حسی بیشتر اعضای صورت که نزدیک به لثه است را تا زمانی که اثر مواد هنوز در بدن بیمار وجود دارد، تحت تاثیر قرار می دهد. قابل ذکر است که به دلیل عدم توانایی بیمار در بستن چشم، خشکی و ناراحتی در چشم رخ خواهد داد؛ که در این صورت دندانپزشک باید با چسب کاغذی، چشم بیمار را ببندد.
بی حسی دنداپزشکی- افزایش تپش قلب بیمار
افزایش و بالا رفتن ضربان قلب، یکی دیگر از شایع ترین عوارض بی حسی دندان می باشد. موادی که به لثه ی بیمار تزریق و وارد خون می شود؛ ممکن است به مدت چند دقیقه، ضربان قلب را بالا ببرد. در چنین حالتی بهتر است با دکتر خود صحبت کنید و از طریق نی به دلیل بی حس شدن زبان و لب ها آب بنوشید. باید اشاره کنیم که مطب دندانپزشکی و دیدن لوازم و ابزار ها به گفته ی بسیاری از بیماران، استرس آور است. پس با مشورت دکتر قبل از آن یک قرص پروپرانول (در صورت به همراه داشتن) مصرف کنید. اما در کل این عوارض خطرساز نبوده و سلامت شما را تهدید نخواهد کرد.
زمان مناسب تزریق داروی بی حسی دندان
زمانی که دندانپزشک سوزن تزریق داروی بی حسی را وارد بافت مورد نظر می کند ابتدا چند قطره از آن را تزریق می نماید و پس از چند ثانیه مکث سوزن را به محل مشخص که معمولا با کمک حس لامسه آن را پیدا می کند وارد کرده و و با تکیه بر تجربه زیادی که کسب کرده تزریق را کامل میکند. بسته به بافت محل تزریق در هر بیمار میزان ورود سوزن به آن متفاوت است.
روند تزریق دارو باید به آهستگی انجام شود زیرا تزریق سریع ممکن است علاو ه بر آسیب به بافت موجب واکنش منفی نسبت به داروی بی حسی شود.
دلایل بی حس نشدن دندان ها چیست؟
دلایل متعددی می تواندد بی حسی شدن دندان ها را با ختلال مواجه سازند اما خبر خوب این است که تقریبا همه این موارد را می توان برطرف نمود . امروزه میتوان با اطمینان بالایی گفت که دندانپزشکی همراه با درد معنایی ندارد و تمامی دندان ها به طریقی بی حس خواهند شد.
اما خب این امر غیر قابل انکار است که در بعضی بیماران بی حسی دیرتر و مشکل تر روی می دهد. اندودنتیست ها یا متخصصان درمان ریشه بهترین تجربه را برای رفع ای موارد دشوار دارند. و اما چه عواملی باعث کاهش قدرت بی حسی می شود :
- ترس و اضطراب: از مهمترین و اثرگذارترین عواملی که مانع بی حسی می شوند ترس و استرس است ، اگر شما به عنوان یک بیمار به ترس و استرس خود واقف هستید با روش های کنترل و مدیریت این استرس می توانید بسیاری از مشکلات ناشی از عدم بی حسی سریع را برطرف کنید .برای درمان استرس و کنترل آن بهترین راه مراجعه به روان درمانگر و یا استفاده از دارو است . اهمیت رفع این استرس بسیار بالا است زیرا عاملی است که تاثیری دو جانبه دارد از طرفی استرس در روند بی حسی فرد اختلال ایجاد میکند و از سوی دیگر به دلیل عدم بی حسی و تحمل درد بیشتر اضطراب بیمار افزایش می یابد . بنا براین هر چه زودتر آ نرا از بین ببرید رضایت مندی بیشتری خواهید داشت .
- بیمارانی که تجربه حمله پانیک داشته اند: برای این بیماران بی حسی تداعی کننده حملات پانیک آنها خواهد بود بنابر این با تمهیدات دارویی قبل از شروع درمان می توان بی حسی موفق تری را فراهم ساخت
- ترس از خفگی به دنبال بی حسی: بعضی از افراد نگران بسته شدن مجرای گلویشان در اثر بی حسی هستند باید به این دست از بیماران اطمینان داد که بی حسی های دهانی کوچکترین مشکلی برای تنفس ایجاد نخواهند کرد .
- بیماران مبتلا به اعتیاد: اگر چه که این مورد اساسا در امر بی حسی اختلال ایجاد میکند اما به هر حال یک دندانپزشک میتواند روش مناسبی برای این دست بیماران نیز جایگزین کند.
از مواردی که می تواند کمک شایان توجهی به انجام فرآیند بی حسی داشته باشد ، خواب کافی در شب قبل از روز مراجعه می باشد . وقت دندانپزشکی خود را در روزهایی که پر تنش هستند و یا خسته اید تنظیم نکنید . حتما در خصوص مشکلات بی حس نشدن خود با دندانپزشک گفتگو کرده و سپس به روش انتخابی ایشان اعتماد کرده و با خیال آسوده آن را انجام دهید .
سخن پایانی
شما در این مقاله با بی حسی موضعی آشنا شدید.همچنین از انواع بی حسی در دندانپزشکی و مواد بی حسی آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
در اکثر کارهای دندانپزشکی اگر پزشک از بی حسی استفاده کند و بیمار در حین کار احساس درد نکند و خاطره بد از مراجعه به دندانپزشکی در ذهن او باقی نماند بسیار بهتر است اما چنان چه ترمیم ها سطحی و در حد مینای دندان باشد می توان بدون تزریق بی حسی کار کرد. بعضی از افراد به دلیل بالا بودن آستانه درد معمولا درخواست دارند که پزشک تزریق بی حسی انجام ندهد اما در کارهایی نظیر عصب کشی یا همان درمان ریشه بهتر است که حتما از بی حسی استفاده شود.
وقتی داروی بی حسی به شما تزریق می شود بدن تلاش می کند با بالا بردن جریان خون ناحیه که به آن آسیب وارد شده را ترمیم کند بنابراین سعی می کند داروی بی حسی که به عنوان یک ماده خارجی شناسایی کرده است را از محل دور کند همان طور که خودتان حدس می زنید در این صورت مدت زمان بی حس ماندن آن ناحیه پائین آمده و شما ممکن است در حین کار احساس درد کنید به این منظور در ماده بی حسی دندانپزشکی از ماده ای به نام اپی نفرین (آدرنالین) استفاده شده است که این ماده یک ماده تنگ کننده رگ است (شریان بند) که باعث می شود جریان خون در آن ناحیه پائین آمده و بی حسی مدت زمان بیش تری طول بکشد.
