برای بیشتر پروسه ها و درمان های دندانپزشکی لازم است که بیمار برای جلوگیری از احساس درد و عوارض احتمالی بی حس شود. بیماران معمولا بسته به نوع درمان و مدت زمان درمان، سن و سال و میزان اضطرابی که دارند ۳ نوع بی حسی دریافت می کنند. در این مقاله درباره هر ۳ نوع بیحسی دندانپزشکی اطلاعات مختصری ارائه شده که خواندن آن ها می تواند برایتان مفید باشد.
فهرست مطالب
- آشنایی با روشهای بی حسی دندان در دندان پزشکی
- مهمترین داروهای بیحسی دندانپزشکی کدامند؟
- نحوه اعمال بی حسی موضعی دندانپزشکی چگونه است؟
- داروهای بی حسی سدیشن کدامند؟
- مشخصا چه افرادی نیاز به دریافت سدیشن دارند؟
- تفاوت بیهوشی عمومی با آرامبخشی داخل وریدی چیست؟
- برای چه عمل های دندانپزشکی نیاز به بیهوشی عمومی است؟
- دلایل بی حس نشدن دندان ها چیست؟
- اثرات جانبی آمپول بی حسی چیست؟
- عوارض آمپول بی حسی دندان چیست؟
- چه چیزی خطر عوارض جانبی آمپول بی حسی را افزایش می‌دهد؟
- آیا جایگزینی برای آمپول بی حسی دندان وجود دارد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آشنایی با روشهای بی حسی دندان در دندان پزشکی
- بی حسی دندان موضعی یا لوکال
- سدیشن (Sedation)
- بیهوشی عمومی (General Anesthesia)
۱. بی حسی دندان موضعی یا لوکال
بی حسی دندان (به صورت موضعی) رایج ترین نوع آرامبخشی در دندانپزشکی است. دندانپزشکان معمولاً برای انجام درمان های سبک و کوچک از این نوع بی حسی استفاده می کنند.
قبل از انجام هر کدام از روش های زیر، به صورت موضعی بی حسی دندان به لثه بیمار تزریق می شود:
- پرکردن دندان
- کشیدن دندان
- عصب کشی دندان یا درمان ریشه
- نصب روکش دندان
- جرمگیری دندان و روت پلنینگ
مهمترین داروهای بیحسی دندانپزشکی کدامند؟
بیحسی موضعی از تزریق تزریق دارو اعمال می شود. رایج ترین داروهایی که برای بی حس کردن دندان استفاده می شوند عبارتند از:
- لیدوکائین
- آرتیکائین
- پریلوکائین
- مپیواکائین
- و بوپیواکائین
نحوه اعمال بی حسی موضعی دندانپزشکی چگونه است؟
این داروها به صورت موضعی استفاده می شوند یا در محل خاصی در دهان شما تزریق می شوند. آنها معمولاً در کمتر از ۱۰ دقیقه تاثیر خود را گذاشته و ناحیه مورد نظر را بی حس و سر می کنند.با بیحسی دندانپزشکی به شکل موضعی یا لوکال، با وجود اینکه منطقه بی حس می شود، اما شما همچنان هوشیار و قادر به برقراری ارتباط خواهید بود. اثرات بیحسی در طول عمل و تا چند ساعت پس از آن ممکن است باقی خواهند ماند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله بی حسی موضعی در دندانپزشکی چیست را بخوانید.
۲. سدیشن (Sedation)
سدیشن نوعی از بی حسی دندانپزشکی است که در شمار زیادی از بیماران جهت آرامبخشی بکار برده می شود. دندانپزشکی سدیشن می تواند به تسکین اضطراب و ترس بیمار در حین کار دندانپزشکی کمک کند یا اینکه منجر به کاهش درد و جلوگیری از حرکت بیماران در طول عمل شود.
بی حسی و آرامبخشی سدیشن را می توان به صورت خفیف، متوسط یا عمیق به بیمار تجویز کرد:
- سدیشن دندانپزشکی خفیف شما را هوشیار نگه می دارد و می توانید به دستورات پاسخ دهید.
- آرامبخشی متوسط ممکن است شما را در حالت نیمه هوشیار قرار دهد.
- آرام بخش عمیق نیز اغلب شما را از محیط اطراف خود بی خبر می کند طوری که نمی توانید به تحریک پاسخ دهید.
داروهای بی حسی سدیشن کدامند؟
یکی از رایج ترین دارهای بیحسی دندانپزشکی که به منظور سدیشن به بیمار داده می شود اکسید نیتروژن ( یا گاز خنده) است. اکسید نیتروژن یک گاز قابل استنشاق است و کاربرد زیادی در دندانپزشکی کودکان دارد. نمونه های دیگر آرامبخشی سدیشن عبارتند از:
- دیازپام (Valium)
- میدازولام (Versed)
- و پروپوفول (Diprivan)
مشخصا چه افرادی نیاز به دریافت سدیشن دارند؟
بیماران مبتلا به اضطراب شدید معمولاً قبل از تزریق بیحسی دندانپزشکی و شروع درمانشان (به خصوص اگر ترس از سوزن داشته باشند) به دریافت مسکن نیاز دارند. افراد مبتلا به فوبیای دندان، که ترس شدید از مراجعه به دندانپزشک دارند نیز، اغلب قبل از شروع درمان با این روش آرام می شوند.
۳. بیهوشی عمومی (General Anesthesia)
بیهوشی عمومی منجر به از دست دادن موقت هوشیاری در طی اعمال دندانپزشکی می شود. بیمار در ۳ حالت نیاز به بیهوشی عمومی در دندانپزشکی دارد:
- زمانی که عملِ سنگین با مدت زمان طولانی انجام می شود
- زمانی که اضطراب و ترس بیمار از عمل بسیار زیاد است
- زمانی که بیمار حین عمل بیش از حد تکان می خورد و همکاری لازم را ندارد
این نوع بیهوشی اغلب به عنوان خوب مصنوعی شناخته می شود. بیمار در تمام طول عمل بی پاسخ می ماند و هیچ دردیی احساس نمی کند. از همه مهمتری هیچ خاطره ای از عمل و لحظات بعد از آن به یاد نخواهد آورد. بیهوشی عمومی به صورت داروی استنشاقی یا تزریق داخل وریدی (IV) اعمال می شود.
تفاوت بیهوشی عمومی با آرامبخشی داخل وریدی چیست؟
تفاوت بین بیهوشی عمومی و آرامبخشی آگاهانه وریدی IV در توانایی بیمار برای پاسخ دادن و نفس کشیدن به تنهایی و بدون دستگاه است. در بیهوشی نیاز به تنفس از طریق دستگاه است و هیچ چیزی احساس نمی شود اما با بی حسی وریدی، بیمار بدون نیاز به دستگاه نفس می کشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ترمیم دندان چیست را بخوانید.
برای چه عمل های دندانپزشکی نیاز به بیهوشی عمومی است؟
بیهوشی عمومی معمولاً برای بیماران بستری در بیمارستان که تحت عمل جراحی تهاجمی دهان قرار می‌گیرند تدارک دیده می شود. برخی از مهمترین اعمال دهان و دندان که نیاز به این نوع بیهوشی دارند از جمله:
- پیوند استخوان دندان
- جراحی فک
- کشیدن دندان با جراحی
- جراحی سرطان دهان
- جراحی آپنه خواب
- برخی از روش های دندانپزشکی زیبایی
- جراحی شکاف لب یا کام
دلایل بی حس نشدن دندان ها چیست؟
دلایل متعددی می تواندد بی حسی شدن دندان ها را با ختلال مواجه سازند اما خبر خوب این است که تقریبا همه این موارد را می توان برطرف نمود.امروزه میتوان با اطمینان بالایی گفت که دندانپزشکی همراه با درد معنایی ندارد و تمامی دندان ها به طریقی بی حس خواهند شد .اما خب این امر غیر قابل انکار است که در بعضی بیماران بی حسی دیرتر و مشکل تر روی می دهد .اندودنتیست ها یا متخصصان درمان ریشه بهترین تجربه را برای رفع ای موارد دشوار دارند.
و اما چه عواملی باعث کاهش قدرت بی حسی می شود :
- ترس و اضطراب : از مهمترین و اثرگذارترین عواملی که مانع بی حسی می شوند ترس و استرس است ، اگر شما به عنوان یک بیمار به ترس و استرس خود واقف هستید با روش های کنترل و مدیریت این استرس می توانید بسیاری از مشکلات ناشی از عدم بی حسی سریع را برطرف کنید .برای درمان استرس و کنترل آن بهترین راه مراجعه به روان درمانگر و یا استفاده از دارو است . اهمیت رفع این استرس بسیار بالا است زیرا عاملی است که تاثیری دو جانبه دارد از طرفی استرس در روند بیحسی فرد اختلال ایجاد میکند و از سوی دیگر به دلیل عدم بیحسی و تحمل درد بیشتر اضطراب بیمار افزایش می یابد . بنا براین هر چه زودتر آ نرا از بین ببرید رضایت مندی بیشتری خواهید داشت .
- بیمارانی که تجربه حمله پانیک داشته اند : برای این بیماران بی حسی تداعی کننده حملات پانیک آنها خواهد بود بنابر این با تمهیدات دارویی قبل از شروع درمان می توان بی حسی موفق تری را فراهم ساخت
- ترس از خفگی به دنبال بی حسی : بعضی از افراد نگران بسته شدن مجرای گلویشان در اثر بی حسی هستند باید به این دست از بیماران اطمینان داد که بی حسی های دهانی کوچکترین مشکلی برای تنفس ایجاد نخواهند کرد .
- بیماران مبتلا به اعتیاد: اگر چه که این مورد اساسا در امر بیحسی اختلال ایجاد میکند اما به هر حال یک دندانپزشک میتواند روش مناسبی برای این دست بیماران نیز جایگزین کند.
از مواردی که می تواند کمک شایان توجهی به انجام فرآیند بی حسی داشته باشد ، خواب کافی در شب قبل از روز مراجعه می باشد . وقت دندانپزشکی خود را در روزهایی که پر تنش هستند و یا خسته اید تنظیم نکنید . حتما در خصوص مشکلات بی حس نشدن خود با دندانپزشک گفتگو کرده و سپس به روش انتخابی ایشان اعتماد کرده و با خیال آسوده آن را انجام دهید .
اثرات جانبی آمپول بی حسی چیست؟
برخی از بیماران دندانپزشکی پس از دریافت بیحسی، تهوع، سرگیجه و سردرد را گزارش می‌دهند. این اثرات موقتی هستند. گاهی نیز تاری دید، احساس ضعف، انقباض عضلانی و گزگز خواهید داشت. واکنش‌های آلرژیک به بیحسی دندان که ممکن است رخ دهد شامل تنگی نفس، کهیر یا خارش است. با این حال با وجود این موارد، آمپول بیحسی دندان کاملا بی خطر است و برای جراحی‌های کوچک بسیار ایمن تر از بیهوشی عمومی می‌باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله پودر استخوان چیست را بخوانید.
هنگام مصرف دارو ممکن است کمی‌درد و سوزن سوزن شدن را تجربه کنید. همچنین ممکن است با از بین رفتن بیحسی، کبودی جزئی روی صورت ایجاد شود. افرادی که بیحسی موضعی دریافت کرده‌اند باید مراقب باشند که تا زمانی که احساس درد نمی‌کنند، گونه‌های خود را گاز نگیرند. با از بین رفتن بی حسی، ممکن است درد در ناحیه دندان شما آغاز شود که در این گونه موارد دندانپزشک داروهای مسکن را برای تسکین درد تجویز میکند.
به هرحال، حتی اگر به داروهای مورد استفاده حساسیت نداشته باشید و حتی اگر همه چیز به درستی انجام شود، باز هم ممکن است عوارض جانبی جزئی را تجربه کنید که در اینجا به چند مورد اشاره کرده‌ایم:
- سبکی سر
- گیجی
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- زنگ زدگی در گوش
- تاری دید
- استفراغ
- ضربان قلب آهسته یا سریع
- فشار خون پایین یا بالا
- مور مور شدگی
عوارض آمپول بی حسی دندان چیست؟
عوارض ناشی از آمپول بی حسی دندان بسیار اندک است، اما گاهی اوقات ایجاد می‌شود. بی حسی در خارج از قسمت آسیب دیده دهان، احساس بسیار شایعی است. به عنوان مثال، پس از تزریق موضعی به لثه، دارو میتواند باعث افتادگی عضلات پلک یا گونه شود. پس از از بین رفتن اثرات داروی بی حسی، بی حسی در نواحی دیگر نیز از بین می‌رود. در اینجا به چند مورد از عوارض احتمالی آمپول بی حسی اشاره کرده‌ایم:
- قادر به پلک زدن نیستید: اگر نمی‌توانید در یک یا هر دو چشم خود پلک بزنید، برای جلوگیری از خشکی چشم، دندانپزشک میتواند آن را با چسب ببندد تا زمانی که بی حسی کاملاً از بین برود.
- هماتوم: هماتوم به عنوان تورم پر از خون توصیف می‌شود؛ اگر سوزن هنگام تزریق به رگ خونی برخورد کند، این اتفاق می‌افتد.
- تپش و افزایش ضربان قلب: داروی منقبض کننده عروق در بیهوشی میتواند ضربان قلب شما را برای یک یا دو دقیقه افزایش دهد. در صورت مشاهده این موضوع حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
- آسیب عصبی: اگر سوزن مستقیماً به عصب برخورد کند، میتواند بی حسی و درد را به دنبال داشته باشد که هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد. طبق گفته انجمن بیهوشی منطقه ای آمریکا و طب درد (ASRA) آسیب عصبی در تزریق منطقه ای بسیار نادر است.
- سنکوپ: این مشکل یکی از شایع‌ترین واکنش‌ها نسبت به تمامی درمان‌های دندانپزشکی است. این عارضه به مسائل روانی مربوط بوده و اصطلاحاً به آن شوک نوروژنیک نیز گفته می‌شود. سنکوپ اغلب به علت ترس از تزریق دارو یا فرآیند دندانپزشکی رخ می‌دهد. بی خوابی، ضعف بیمار و گرسنگی این عارضه را تشدید میکند.
- آلرژی: این عارضه جانبی اغلب نادر است، اما اگر به داروهای بی حسی آلرژی دارید، حتماً از قبل به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- مسمومیت: داروهای بی حسی اگر در حجم زیادی تزریق شوند و تحمل بیمار در برابر آنها کم باشد، ممکن است باعث ایجاد واکنش‌های ناخواسته و مسمومیت شوند. تشنج، از بین رفتن هوشیاری، مشکل در تنفس و مشکلات عروقی از جمله علائم مربوط به مسمومیت هستند.
بهترین راه برای جلوگیری از هرگونه عوارض جانبی آمپول بی حسی دندان، کاهش خطر مشکلاتی است که نیاز به یک راه حل حساسیت زدایی دارند. یک راه خوب برای رسیدن به این هدف، مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و رژیم غذایی سالم بوده که همگی کلیدهای حفظ سلامت دهان هستند. البته مطمئن شوید که معاینه منظم دندانپزشکی خود را نیز برنامه ریزی کرده اید.
چه چیزی خطر عوارض جانبی آمپول بی حسی را افزایش می‌دهد؟
همانطور که گفتیم، در بیشتر موارد آمپول‌های بی حسی ایمن هستند. اما افراد مسن و افرادی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر عوارض جانبی قرار دارند. اگر هر یک از شرایط زیر را دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید زیرا این شرایط میتواند بر عملکرد شما در حین و بعد از تزریق تأثیر بگذارد:
- سابقه واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی
- آپنه خواب
- تشنج
- چاقی
- فشار خون بالا
- دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری ریه
- بیماری کلیوی
- آلرژی دارویی
آیا جایگزینی برای آمپول بی حسی دندان وجود دارد؟
در حالی که بی حسی دندان هنوز جایگزین مناسبی ندارد، اما دستگاه‌های ارتعاشی می‌توانند اثرات آن را افزایش دهند. این دستگاه‌ها ترس رایج از سوزن را با فعال کردن رشته‌های عصبی به طور همزمان کاهش می‌دهند. آنها این کار را با استفاده از ارتعاش انجام می‌دهند. مثالی از این دستگاه‌ها، Accupal است، دستگاهی که از فشار و ارتعاش برای «پیش‌شرطی کردن» بافت استفاده کرده و این فشار و ارتعاشات را بر روی محل تزریق در اطراف نقطه نفوذ اعمال میکند. این عملیات درد را از بین می‌برد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با انواع بی حسی ها در دندانپزشکی آشنا شدید. همچنین از عواض و اثرات آنها آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
بی حسی دندان که اغلب به صورت موضعی انجام می‌شود، در درمان، لثه و دندان درد حس نخواهد شد و از این رو دندانپزشک به راحتی به کار خود مشغول می‌شود. بی حسی دندان با دو روش موضعی و تزریقی انجام می‌شود؛ روش موضعی تنها زمانی استفاده میگردد که دندانپزشک قصد دارد قسمت کوچکی از ناحیه دندان را تحت درمان قرار دهد.
شاید بپرسید که دندانپزشک چرا وقتی می خواهد روی دندان آسیای شما کار کند، آمپول را درون لپ تان تزریق می کند؟ جالب است بدانید که برای تزریق داروی بی حسی در دهان، نقاط مشخصی وجود دارد که در این نقاط، اعصاب مربوط به فک، لثه و دندان های شما عبور می کنند. معمولا برای بی حس کردن دندان های فک بالا، آمپول بی حسی در لثه مجاور همان دندان و یا به اصطلاح در پای همان دندان تزریق می شود، ولی اگر قرار باشد دندانپزشک روی دندان های آسیای فک پایین شما کار کند، ناحیه درون لپ شما را بی حس خواهد کرد.
