بررسی اهمیت بهداشت دهان و دندان در کودکان + چگونه کودک خود را به مسواک زدن عادت دهیم؟

پرواضح است که رعایت بهداشت دهان و دندان در کودکان از همان دوران نوزادی که تنها تغذیه ی نوزاد شیر است، شروع می شود. لازم به ذکر است، باقی ماندن ذرات شیر روی لثه ی نوزادان، باعث ایجاد التهابات لثه ای شدید در آن ها می شود. برای جلوگیری از ایجاد عارضه ی نامطلوب ذکر شده لازم است؛ بعد از هربار مصرف شیر توسط نوزاد، لثه های او با استفاده از گاز استریل نمناک تمیز شوند. بعد از تمیز کردن لثه ی نوزاد، دو جرعه آب به وی بنوشانید تا باقی مانده ی ذرات شیر موجود روی زبان و سایر بافت های نرم دهان نوزاد شسته شود. توصیه می شود والدین محترم، روند فوق الذکر را تا رویش اولین دندان شیری فرزندشان ادامه دهند. با رویش اولین دندان های شیری والدین می توانند مسواک های انگشتی مخصوص که در داروخانه ها موجود است، را جایگزین گاز استریل نمناک کنند. بدیهی است بعد از هربار مصرف شیر توسط کودک، نیاز است تا با استفاده از مسواک های انگشتی دندان و سایر بافت های نرم دهانی او تمیز شود. با افزایش تعداد دندان های شیری، مسواک های متناسب با سن کودک که دارای سایز کوچک و پرزهای نرم می باشد، جایگزین مسواک های انگشتی می شوند.

---

فهرست مطالب

• ویژگی مسواک مناسب کودکان چیست؟
• نحوه ی آموزش صحیح مسواک زدن به کودکان چگونه است؟
• بررسی نکات مهم در مورد مسواک زدن شبانه
• بررسی مشخصات خمیر دندان مناسب برای کودکان
• راههای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها چیست؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

ویژگی مسواک مناسب کودکان چیست؟

طبیعی است که در انتخاب مسواک مناسب از نقطه نظر سایز، فرم و همچنین ضخامت و سفتی مسواک، دقت لازم را به عمل بیاوریم. موهای مسواک در کودکان باید خیلی نرم باشند تا شاهد ایجاد حساسیت های دندانی و لثه ای (سائیدگی و یا تحلیل لثه ای) نباشیم. همچنین سایز مسواک باید متناسب با سن کودک و سایز دهان او انتخاب شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عوارض آمپول بی حسی را بخوانید.

• یکی از بیماران دوست داشتنی و کوچیک مطب می گفتند که چرا موهای مسواک های ما خیلی زودتر از مسواک های پدر و مادرمان پژمرده می شوند؟

گفتنی است که؛ مسواک کودک را هر دو الی سه ماه تعویض نمایید. چراکه تغییر شکل در موهای مسواک کودکان، خیلی زودتر اتفاق می افتد. به دلیل اینکه بچه ها مهارت کامل و کافی را در مسواک زدن ندارند، که این امر باعث کاهش کارایی لازم مسواک در تامین بهداشت دهان و دندان در کودک می شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله مراحل کار در لابراتوار دندانسازی را بخوانید.

نحوه ی آموزش صحیح مسواک زدن به کودکان چگونه است؟

– در مرحله ی اول همینکه کودک یاد بگیرد که در طول روز چند نوبت نیاز است تا دندان های خود را مسواک بزند کافی می باشد.

– در مرحله ی دوم نیاز است تا والدین برای آموزش مسواک زدن صحیح و چک کردن بهداشت دندان های کودک وارد عمل شوند و یکبار دیگر به صورت کامل دندان های کودکشان را همراه با خمیر دندان، مسواک کنند. درباره رنگ های ارتودنسی را بخوانید.

پروسه ی مطرح شده را تا زمانی ادامه می دهیم که اطمینان حاصل کنیم کودک به طور کامل قادر به مسواک زدن تمامی سطوح دندان های خود می باشد. لازم به ذکر است به صورت معمول کسب این مهارت، تا 7 سالگی اتفاق نمی افتد!!!

• در این حالت است که ما می توانیم، مسئولیت مسواک زدن را به طور کامل به عهده ی خود کودک بگذاریم.

از طرف دیگر زمان موثر برای مسواک زدن کامل کودک، حدود 2 دقیقه است. با استفاده از روش های خاص مانند ساعت های شنی دودقیقه ای، موزیک های دودقیقه ای و… می توانیم درک درستی از زمان را در اختیار کودک قرار دهیم. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله خرید مواد دندانپزشکی با ارز دولتی را بخوانید.

• تعداد دفعات مسواک زدن کودک

طی تجربه هایی که درمدت 25 سال فعالیت حرفه ای در زمینه ی دندانپزشکی کودکان، کسب کرده ام، توصیه می کنم کودکان را تشویق کنیم تا روزانه 4 نوبت و در هر مرتبه به مدت دو دقیقه به صورت صحیح مسواک بزنند. درباره درباره ی روکش دندان شیری کودکان بیشتر بدانید را بخوانید.

این نوبت ها شامل موارد زیر می باشند:

• صبح قبل از صبحانه
• صبح بعد از صبحانه
• ظهر بعد از میل کردن ناهار
• شب بعد از میل کردن شام (و نه قبل از خواب)

بررسی نکات مهم در مورد مسواک زدن شبانه

نکته ی حائز اهمیت در مورد مسواک شبانه این است که؛ سعی کنید بلافاصله بعد از صرف شام (که اغلب خیلی زودتر از زمان خواب کودک است) مسواک زدن را انجام دهید.

یعنی مسواک زدن شبانه زمانی صورت گیرد که کودک شما خواب آلوده و بی حوصله نشده باشد. زیرا در این صورت نه تنها قادر به خوب مسواک زدن نمی باشد، حتی ممکن است از مسواک زدن سر باز زند. گفتنی است که در فاصله ی بین مسواک شبانه و خواب، کودک مجاز است از تمامی میوه ها به جز موز و انواع نوشیدنی ها به غیر از شیر و نوشابه استفاده کند.

بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: ارتودنسی دندان کودکان

نکته ی قابل توجه در مورد تعداد دفعات مسواک زدن توسط کودک این است که؛ هنگامی که کودک مبتلا به سرماخوردگی شود، نوبت های مسواک زدن به مراتب بیشتر می شود. زیرا در هنگام سرماخوردگی و زکام تنفس کودک دهانی می باشد و اگر تعداد دفعات مسواک زدن را افزایش دهیم مانع از خشک شدن حفره ی دهان کودک می شویم. چراکه خشک شدن دهان می تواند بستر مناسبی برای پوسیدگی های شدید و پیش رونده در سطوح دندان ها را فراهم آورد.

بررسی مشخصات خمیر دندان مناسب برای کودکان

• چه نوع خمیر دندانی برای کودکان مناسب است؟

در این قسمت به ویژگی های خمیردندان مناسب برای کودکان می پردازیم. استفاده از خمیر دندان برای کودکان از سنین 2 تا 2.5 سالگی مجاز است. اما باید دقت کنید تا سن 6 یا 7 سالگی اجازه نداریم از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنیم و باید خمیردندان های مخصوص کودکان را از داروخانه تهیه نماییم. درباره پالپوتومی چه تفاوتی با پالپکتومی دارد؟ بدانید.

در صورت تشخیص دندانپزشک اطفال مجاز هستیم از خمیردندان های حاوی فلوراید برای کودک خود استفاده کنیم. این درحالی است که دندان های کودک دارای پوسیدگی های خیلی پیش رونده باشد و یا جنس دندان های کودک خیلی ضعیف تشخیص داده شود.

•  مقدار خمیر دندان مصرفی در کودکان

در شروع استفاده از خمیر دندان (در سنین 2 تا 2.5 سالگی) بهتر است میزان مصرف خمیردندان در کودکان برای هر وعده به اندازه ی یک دانه عدس، باشد. دقت کنید که خمیر دندان را به صورت تکه ای روی مسواک کودک قرار ندهید، بلکه موهای مسواک را به این میزان خمیر دندان آغشته کنید تا ریسک خوردن خمیر دندان و قورت دادن آن را توسط کودک به حداقل برسانیم و نیز بتوانیم از مزایای خمیردندان برای پاک کردن پلاک های میکروبی سطح دندان ها در حد قابل توجهی بهره ببریم.

کاملا پرواضح است که با بالا رفتن سن کودک و افزایش سایز مسواک او، میزان خمیردندان مصرفی نیز بیشتر می شود.

اهمیت استفاده از نخ دندان

حدودا در سن 3 سالگی، دندان های شیری کودک در تماس با یکدیگر قرار می گیرند و رویش آن ها تکمیل می شود و فضاهای بین دندانی به حداقل می رسد. در این زمان توصیه می شود، از نخ دندان (ترجیحا کمانی) حداقل یکبار در طول روز استفاده شود تا علاوه بر حذف شدن باقی مانده های مواد غذایی، پلاک های میکروبی بین دندانی نیز کاملا برداشته شوند.

بدیهی است که بعد از رویش اولین دندان های آسیای دائمی کودک (که معمولا در سنین 6 تا 7 سالگی می باشد) استفاده از نخ دندان ضرورت بیشتری پیدا می کند و نیاز است به دفعات بیشتری مورد استفاده قرار گیرد. علت این امر بسته شدن کامل فضاهای بین دندانی، متعاقب رویش دندان آسیای دائمی می باشد. یعنی اکثر فواصل بین دندان های شیری با اعمال فشارناشی از رویش دندان های دائمی، بسته می شوند.

لازم به ذکر است با رویش دندان های دائمی و بسته شدن کامل فضاهای بین دندانی، پوسیدگی های سطح جونده ی دندان ها جای خود را به پوسیدگی های بین دندانی می دهند. این امر نه تنها منجر به ایجاد درد، گیر غذایی و مواردی از این دست می شود، بلکه باعث کاهش طول قوس فکی کودک نیز می شود.

کاهش طول قوس فکی باعث کمبود فضای کافی و مناسب برای رویش دندان های دائمی در آینده می شود که نتیجه آن ایجاد مشکلات ارتودنسی و درمان های پیچیده ناشی از کاهش طول قوس فکی می شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله آشنایی با ارتودنسی دندان اضافی و انواع دندان های اضافی را بخوانید.

مراحل استفاده از نخ دندان:

مرحله ۱. کمی از نخ دندان را بین انگشت شست و انگشت اشاره نگه دارید، دو انتهای آن را در اطراف انگشت خود بپیچید تا کنترل بهتری داشته باشید. مراقب باشید در هنگام قرار دادن نخ بین دندان‌های کودک، فشار بیش از حدی اِعمال نکنید.

مرحله ۲. نخ را به شکل حرف ‘C’ درآورده و دور هر دندان قرار دهید و آن را به آرامی در کنار دندان و زیر خط لثه به بالا و پایین حرکت دهید.

مرحله ۳. برای جلوگیری از ورود مجدد مواد غذایی و پلاک بین دندان، بخش جدید از نخ را باید برای هر دندان استفاده کنید.

مرحله ۴. می‌توانید یک مسواک بین دندانی را برای تمیز کردن فضای بین سطوح دندان استفاده کنید.

مصرف دهانشویه در کودکان

چندی است که در بازار، دهانشویه های مخصوص کودکان را می بینیم. اما نکته ی قابل توجه در مورد این موضوع این است که؛ برخلاف تصور نادرست والدین که گمان می کنند دهانشویه می تواند جایگزین مناسبی برای مسواک و نخ دندان باشد، دهانشویه ها تنها می توانند بهداشت دهان و دندان در کودک را تکمیل کنند. کودکان بعد از آموزش دیدن کامل بهداشت دهان و دندان و کسب مهارت های لازم برای مسواک زدن و استفاده از نخ دندان می توانند، از دهانشویه زیر نظر والدین خود، برای تکمیل بهداشت دهان و دندان بهره مند شوند.

راههای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها چیست؟

رعایت بهداشت دهان و دندان کودکان موجب از بین رفتن باکتری‌ها و ذرات باقی مانده‌ی مواد غذایی می‌شود و با حذف این عوامل از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.

• برای نوزادان، از یک گاز مرطوب یا لیف حمام تمیز برای پاک کردن پلاک از دندان‌ها و لثه‌ها استفاده کنید. از قرار دادن هرچیزی غیر از بطری آب کنار کودک خود در رختخواب اجتناب کنید.
• برای کودکان بزرگتر، دندان‌های آنها را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید. همچنین، مراقب تعداد وعده‌های غذایی حاوی قند که به فرزندان خود می‌دهید، باشید.
• از اولین روز تولد فرزند خود، هر شش ماه یک بار به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید.

رژیم غذایی سالم = دندان‌های سالم

با عادات غذایی سالم می‌توانید دندان‌هایی سالم داشته باشید. مانند بقیه بدن، دندان‌ها، استخوان و بافت نرم دهان نیاز به یک رژیم غذایی متعادل دارند. کودکان باید انواع غذاها را از پنج گروه اصلی مواد غذایی مصرف کنند. اکثر تنقلاتی که کودکان می‌خورند می‌تواند به پوسیدگی دندان منجر شود. مدت زمانی که مواد غذایی در دهان باقی می‌ماند نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، آب نبات و قرص نعنایی و خوشبوکننده دهان به مدت طولانی در دهان باقی می‌ماند که باعث حملات اسیدی طولانی‌تر بر روی مینای دندان می‌گردد.

درزگیری دندان پوسیده

سیلانت یا درزگیر یک پوشش محافظ است که بر سطوح جویدن (شیارهای) دندان‌های عقب (دندان آسیاب کوچک و بزرگ که در در کودکان دارای چهار حفره از پنج حفره است) اِعمال می‌شود. این درزگیر به عنوان یک مانع در برابر غذا، پلاک و اسید عمل می‌کند، در نتیجه از مناطق مستعد پوسیدگی محافظت می‌کند.

فلوراید

فلوراید یک عنصر طبیعی است و ثابت شده است که می‌تواند ۵۰-۷۰٪ از پوسیدگی دندان جلوگیری کند. با وجود مزایای آن، میزان بسیار کم یا بیش از حد فلوراید می‌تواند برای دندان‌ها مضر باشد. با فلوراید کم و یا بدون آن، دندان‌ها مقاومتی در برابر پوسیدگی ندارند. مصرف فلوراید بیش از حد توسط کودکان می‌تواند منجر به فلوئوروزیس دندانی شود که معمولاً موجب لکه‌های سفید گچی (و در موارد پیشرفته به رنگ قهوه‌ای) در دندان‌های دائمی می‌گردد. شما می‌توانید با استفاده از یک خمیر دندان حاوی فلوراید و تنها یک ذره از خمیر دندان (به اندازه یک دانه برنج) دندان‌های یک کودک کمتر از ۳ سال خود را مسواک بزنید. برای کودکان ۳ تا ۶ ساله، باید به مقدار یک نخود از خمیر دندان استفاده کنید.

گارد و محافظ دهانی 

هنگامی که کودک شروع به شرکت در فعالیت‌های تفریحی و ورزش‌های گروهی می‌کند، ممکن است دچار آسیب شود. گارد و محافظ دهان که به درستی نصب شده باشد، بخش مهمی از لوازم محافظ‌ ورزشی است و می‌تواند به محافظت از لبخند زیبای کودک شما کمک کند. گارد دهان باید در هر فعالیتی که ممکن است منجر به ضربه به صورت و یا دهان کودک گردد، مورد استفاده قرار گیرد. محافظ دهان به جلوگیری از شکسته شدن دندان‌ها و وارد شدن آسیب به لب‌ها، زبان، صورت یا فک کودک کمک می‌کند. محافظ دهان اگر به درستی نصب شود، در جای خود ثابت باقی خواهد ماند و صحبت کردن و نفس کشیدن با وجود آن برای کودک آسان خواهد بود.

زایلیتول برای کاهش پوسیدگی دندان

زایلیتول در بهداشت دهان و دندان نوزادان، کودکان، نوجوانان و افراد نیازمند مراقبت‌های ویژه بهداشتی مؤثر است. علاوه بر این، مادران کم بهره از سلامت دهان و دندان ممکن است در معرض خطر بیشتری برای انتقال باکتری عامل پوسیدگی به کودکان خود باشند. ثابت شده است که استفاده از زایلیتول توسط مادران (۲-۳ بار در روز) از ۳ ماه پس از زایمان تا زمانی که کودک ۲ ساله شود، پوسیدگی را تا زمانی که کودک ۵ ساله شود، تا ۷۰٪ کاهش می‌دهد. زایلیتول با مراقبت از دندان باعث تقویت تمام روش‌های پیشگیری از پوسیدگی می‌گردد. تایثر زایلیتول طولانی مدت و احتمالاً دائمی است. نرخ پایین پوسیدگی دندان حتی سالها پس از استفاده از زایلیتول باقی خواهد ماند.

سخن پایانی

شما در این مقاله با اهمیت بهداشت دهان و دندان در کودکان آشنا شدید. همچنین از نحوه عادت دادن کودکان به مسواک زدن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول