دهانشویه چیست سؤالی است که راه‌های سلامت هرچه بیشتر دندان را برای شما روشن می‌کند. دندان‌درد، درد وحشتناکی است که بسیاری از انسان‌ها را رنج می‌دهد. این درد در اثر عوامل مختلفی همانند پوسیدگی و یا عفونت دندان به وجود می‌آید. در برخی از مواقع نیز این عوامل سبب بروز بوی بد دهان می‌شوند. برای خلاص شدن از درد و بوی بد دهان، باید مشکل اصلی را پیدا کرد و سپس آن را درمان نمود. اما درمان دندان هزینه‌های بسیاری را در پی دارد. ازاین‌رو، سال‌هاست که مردم سعی میکنند دندانهای خود را با شست‌وشوی مدام سالم نگه دارند، تا علاوه بر جلوگیری از درد و بوی بد دهان، پول خود را در راه بهتری خرج کنند. هنگامی که به یک داروخانه یا فروشگاه می‌روید، محصولات بسیاری را می‌بینید که مختص سلامت دهان و دندان هستند. این محصولات انواع متفاوتی همچون مسواک، خمیردندان، نخ دندان و غیره را در بر میگیرند. اما در این مقاله ما قصد داریم دهانشویه را مورد بررسی قرار دهیم. دهانشویه یکی از محصولاتی است که هم به‌صورت روزانه مصرف میشود و هم برای اهداف درمانی مورداستفاده قرار میگیرد. بسیاری از مزایای این مایع بهداشتی به‌خوبی آگاه هستند و بسیاری تنها نام آن را شنیده‌اند. با ما همراه باشید تا هرآنچه را که دررابطه با مواد دهانشویه باید بدانید، به شما بگوییم.
فهرست مطالب
- دهان شویه چیست؟
- انواع دهانشویه کدامند؟
- معرفی مهمترین مواد تشکیل‌دهنده دهانشویه
- مواد دهانشویه های حاوی فلوراید کدامند؟
- آموزش روش‌های مصرف و استفاده از دهانشویه
- بررسی مواد تشکیل دهنده دهانشویه های بهداشتی – آرایشی
- روش استفاده از دهانشویه
- آیا دهانشویه می تواند جایگزین مسواک و نخ دندان باشد؟
- نکات استفاده از دهانشویه
- سخن پایانی و سوالات متداول
دهان شویه چیست؟
دهانشویه محصولی مایع می باشد که حاوی ماده ضد عفونی کننده است و از آن برای شستشو و از بین بردن بقایای غذای در دندان ها و لثه ها استفاده می شود. دهان شویه ها حاوی مواد مختلفی می باشند که هر کدام از آن ها خواص مختص به خود را دارد.
این محصول باعث جلوگیری از ایجاد پلاک بر روی دندان ها شده و از تغییر رنگ دندان ها جلوگیری می نماید.
انواع دهانشویه کدامند؟
دهانشویه ها بر حسب مواد تشکیل دهنده آن ها، نوع کاربرد و مصرف، به چند گروه تقسیم می شوند که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.
۱- دهان شویه بهداشتی
این نوع دهانشویه ها با از بین بردن باکتری های دهان، باعث سفید شدن دندان و از بین بردن بوی بد دهان می‌شوند. برخی از این دهان شویه ها حاوی مواد خوشبو کننده هستند که تاثیرگذاری آن موقت است. همچنین در ترکیبات برخی از آن ها، الکل نیز وجود دارد که از آن برای ضدعفونی کردن محیط دهان استفاده می شود.
۲- دهان شویه درمانی
این نوع دهانشویه ها خاصیت درمانی داشته و به منظور پیشگیری و یا درمان بیماری های دهان و دندان مورد استفاده قرار می گیرند. دهان شویه های درمانی برای کاهش التهاب لثه ها، جلوگیری از پوسیدگی و سوراخ شدن دندان ها و همچنین در دندانپزشکی استفاده می شوند.
معرفی مهمترین مواد تشکیل‌دهنده دهانشویه
- الکل
الکل یکی از شناخته شده ترین مواد ضد باکتری و از مواد تشکیل دهنده دهانشویه است که علاوه بر اثرات مستقیم ضد باکتریال به عنوان ماده حلال برای مواد مهمی چون “منتول”، “اوکالیپتول” و “تیمول” جهت فعالیت ضد پلاک میکروبی در دهانشویه ها مورد استفاده قرار میگیرد.
از معایب استفاده از دهان شویه های الکلی علاوه بر ایجاد(تشدید) خشکی دهان، با از بین بردن برخی سوش های باکتریال و ایجاد محیطی برای رشد سایر سوشهای باکتری که ایجاد کننده بوی نامطبوع هستند، ایجاد بوی بد دهان (Halitosis) میباشدگرچه تحقیقات قانع کننده ای در این رابطه وجود ندارد اما همواره ترس از سرطانزایی دهان شویه های الکلی در جامعه وجود داشته است.
- بنزیدآمین:
به عنوان یک داروی ضدالتهابی غیراستروییدی (NSAID) جهت کاهش درد مخاط ناحیه دهان و گلو مورد استفاده قرار میگیرد. این دهانشویه در طیفی وسیع از تجویز، به عنوان ضد درد مخاط، از دردهای مخاط خشک شده دهان بعد از رادیوتراپی تا کاهش درد آفت مورد استفاده قرار میگیرد.
- کلرهگزیدین جوز مواد اصلی دهان شویه ها:
این دهانشویه با غلظتهایی از ۰.۲ تا ۰.۱۲ به عنوان یک داروی ضد باکتریال مورد استفاده قرار میگیرد. اکثرا این دهانشویه به دلیل تاثیر حداکثری آن بر روی باکتریهای گرم منفی مسبب التهاب لثه(ژنژیویت) تجویز میگردد. تحقیقات ثابت کرده است استفاده از این دهانشویه قبل از کشیدن دندان باعث کاهش ریسک ایجاد “حفره خشک” میگردد.استفاده طولانی مدت از کلرهگزیدین با مکانیسم اتصال به tannins در افرادی که میزان بالایی از قهوه و چای استفاده میکنند باعث ایجاد رنگدانه های خارجی بر روی دندان میگردد.
- اسانس (essential oils):
این دسته از محتوای دهانشویه ها شامل “اکالیپتول”، “اوژنول”، “منتول”، “تیمول”، و “فنول” روغنهایی استخراج شده از گیاهان میباشند که اثرات آنتی باکتریال را در دهان شویه ها اعمال میکنند. این محتوا در دهانشویه ها در کاهش بوی بد دهان (Halitosis) موثر هستند.
مواد دهانشویه های حاوی فلوراید کدامند؟
به عنوان موثرترین ماده ضدپوسیدگی در دهانشویه ها مورد استفاده قرار میگیرند. کسانی که از خمیر دندانهای حاوی فلوراید استفاده میکنند نیاز به استفاده همزمان از دهانشویه های فلوراید ندارند. این دهانشویه ها در کاهش پوسیدگی بیماران مبتلا به خشکی دهان بسیار موثر هستند.
- هیدروژن پراکساید:
به عنوان ماده اکسید کننده، در کاهش میزان باکتریهای بی هوازی و همچنین تخریب ساختار ویروس ها موثر هستند. افزایش طول پاپی های سطح زبان از عوارض جانبی این ماده موثره میباشد.
- متیل سالیسیلات:
این ماده موثره هم خواص ضد باکتریال و هم خواص ضد درد دارد. گرچه خواص ضد پلاک متیل سالیسیلات به اندازه کلرهگزیدین نیست اما به مانند کلرهگزیدین رنگزایی ندارد.
- پوویدون آیوداین:
به عنوان یک ماده ضد باکتریال و به صورت رقیق شده با آب، باعث کاهش عفونت های قسمت فوقانی سیستم تنفسی میگردد.
- سانگویناریا:
یک ماده موثره در دهان شویه ها با خاصیت آنتی پلاک و ضد بوی بد دهان میباشد. مصرف طولانی مدت این دهانشویه میتواند باعث ایجاد لکوپلاکیا در داخل وستیبول دهانی و گونه ها شود. گاها دیسپلازی و حرکت به سمت بدخیمی در این نوع لکوپلاکیاها گزارش شده است.
نیستاتین جزو مواد کم مصرف در تهیه دهانشویه ها:
به صورت محلول از شناخته شده ترین دهان شویه های ضد قارچ دهانی میباشد.
آموزش روش‌های مصرف و استفاده از دهانشویه
روش صحیح استفاده از دهانشویه به شما کمک می کند که نفس تازه ای داشته باشید. همچنین به از بین بردن میکروب های حفره های دندان ها و حفظ سلامت لثه ها کمک می کند. در بیماران ارتودنسی از دهان شویه حاوی کلر هگزیدین نباید استفاده کرد چون باعث تغییر رنگ دندانها می شود.
به خاطر داشته باشید؛ استفاده از دهان شویه نمی تواند جایگزین مسواک زدن روزانه و استفاده از نخ دندان شود. استفاده از دهانشویه برای تمیز کردن نقاطی از دهان همانند داخل گونه، رو و زیر زبان، و بین دندان ها مفید است. وظیفه اصلی دهان شویه خوشبو کردن نفس است، اما اگر از بدبویی مضمن دهان رنج می برید بهتر است به فکر درمان های اساسی تری باشید.
گفته می شود بعضی از انواع دهانشویه به طور مثال؛ فلوراید، به از بین بردن اسید حاصل از فعالیت باکتری های پلاک دندانی کمک می کند. البته شما باید در ابتدا دندان های خود را به خوبی مسواک کرده و نخ دندان بکشید. سپس از دهان شویه استفاده کنید
دهانشویه با ترکیبات کلرهگزیدین (chlorhexidine)
دهانشویه کلرهگزیدین برای آفت دهان و بوی بد دهان استفاده می شوند که مانع از ایجاد پلاک می‌شوند. این دهان شویه بیشتر برای کسانی که جراحی فک یا لثه انجام داده اند مناسب است.دهان شویه حاوی کلروهگزیدین بهترین انتخاب برای از بین بردن عفونت لثه است. توصیه میشود که کسانی که ارتودنسی کرده اند و سیم ارتودنسی در دهان خود دارند از مصرف دهان شویه کلر هگزیدین خودداری کنند.
محلول‌های دهانشویه با ترکیبات فلوراید (fluried)
دهان شویه با ترکیبات فلوراید، باعث مقاوم شدن دندانها می‌شوند.اکثر افراد راغب هستند از این نوع دهانشویه استفاده کنند.
فواید دهان شویه :
- ضدعفونی و شستشوی دهان و دندان و لثه .نحوه استفاده از دهانشویه
- کاهش باکتریهای دهان .
- رفع بوی نامطبوع دهان و جرم دندان .
- فلوراید مورد نیاز دندان را تامین کرده و از پوسیدگی دندانها جلوگیری می کند.
- پیشگیری و کاهش ابتلاء به بیماریهای دهانی از قبیل آفت و بهبود بیماریهای لثه .
- محافظت از دندانهای شیری و دایمی در کودکان (مصرف دهان شویه به کودکان بالای 6 سال توصیه می شود).
- کاهش تیرگی،جرم دندانها و بوی بد دهان در افراد سیگاری .
مواد دهانشویه های با بیس ترکیبات آمونیوم چهارتایی مانند ستیل پیریدینیوم کلراید ( cetylpyridinium chloride , CPC )
ماده ی CPC یک ترکیب فعال کشنده ی باکتری هاست که با غشا سلولی باکتری ها واکنش داده و موجب از هم پاشیدگی و مرگ آنها می گردد. بر اساس مطالعات این دهان شویه ها 14% تا 24% در کاهش پلاک و ژنژیویت موثرند. Crest Pro-Health از دیگر دهان شویه هایی است که حاوی ماده ی کشنده ی باکتری یعنی CPC بوده و در این گروه قرار می گیرد. استفاده از این دهان شویه به میزان 20 میلی لیتر و دو بار در روز و به مدت زمان 30 ثانیه توصیه می شود. از دیگر دهان شویه هایی که در این گروه قرار می گیرند می توان به Cepacol , Clear Choice , Rembrandt وVi-one اشاره کرد.
بررسی مواد تشکیل دهنده دهانشویه های بهداشتی – آرایشی
این گروه از دهان شویه ها حاوی الکل هستند و آنتی سپتیک یا ضد عفونی کننده هم نامیده می شوند. از این دهان شویه ها برای رفع بوی بد دهان البته به صورت موقتی استفاده می شود، زیرا آنها سبب از بین رفتن میکروبهای عامل بوی بد دهان نمی شوند. همچنین این گروه از دهان شویه ها برای شستن باقی مانده ی مواد غذایی از میان دندان ها و لثه نیز کاربرد دارند و باعث کاهش فلور میکروبی دهان می شوند.
در تحقیقی انجام شده بر روی این دهان شویه ها ، نشان داده شده بود که استفاده از این دهان شویه ها به تنهایی باعث کاهش بوی بد دهان به مدت حدودا 4 ساعت شده بود، اما همراه شدن آنها با استفاده از مسواک و نخ دندان و همچنین تمیز کردن زبان به طور قابل توجهی موجب کاسته شدن از بوی دهان می گردید.
روش استفاده از دهانشویه
- دستور مصرف روی دهانشویه، در مورد مقدار استفاده و مدت زمان نگه داشتن در دهان را دقیقاً رعایت کنید.
- دهان شویه را عموماً باید یک مدت مشخص پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن غرغره کنید.
- از دندانپزشک معالج خود بخواهید تا بهترین دهانشویه را به شما معرفی کند.
- دهانشویه را ننوشید! (چون مواد تشکیل دهنده دهان شویه شیمایی هستند و ممکن است باعث عفونت شود)
- استفاده از دهانشویه برای کودکان کوچکتر از 7 سال مناسب نیست، چون ممکن است آن را قورت بدهند.
- به طرز صحیح مسواک بزنید. مسواک زدن ، غذاها و پلاک میکروبی را از سطح دندان ها و لثه ها بر می دارد و سطح آنها را آماده ی پذیرش مواد دهان شویه می کند.
- مقدار کافی از دهان شویه را مطابق دستور دندانپزشک یا دستور روی بطری ، درون درب بطری (معمولاً به صورت پیمانه استفاده می شود) بریزید.
- دهان شویه را وارد دهان کنید و با فشار در دهانتان بچرخانید تا تمام سطوح دندان ها و لثه ها و همچنین سطوح بین دندان ها با دهان شویه تماس پیدا کند.
- معمولاً 30 ثانیه تا 1 دقیقه زمان برای نگه داشتن دهان شویه در دهان کافی است . پس از پایان این زمان دهان شویه را از دهان خارج کنید.
پس از مصرف دهان شویه تا نیم ساعت دهانتان را نشویید ، غذا نخورید و مایعات ننوشید تا مواد موثر آن در تماس با سطح دندان ها و لثه هایتان باقی بماند.
آیا دهانشویه می تواند جایگزین مسواک و نخ دندان باشد؟
آیا از دهانشویه به عنوان بخشی از برنامه روزمره بهداشت دهانی استفاده می‌کنید؟ آیا باید از یک دهانشویه خوب استفاده کرد؟ پژوهش‌های مختلفی نشان می‌دهند که استفاده از دهان شویه میتواند بسیار موثر باشد. یکی از پژوهش‌هایی که بر دهانشویه‌های ضدعفونی کننده انجام گرفته است نشان می‌دهد که وقتی صحبت از کاهش پلاک دندانی و بهبود سلامت لثه میشود، تأثیر ضد میکروبی دهان شویه به اندازه تأثیر نخ‌دندان کشیدن، در آن نواحی‌ای است که مسواک نمی‌تواند به خوبی آن نواحی را نظافت کند.
این پژوهش می‌گوید که افزودن یک دهان شویه ضدعفونی کننده خوب به برنامه روزمره بهداشت دهانی میتواند موثر باشد، مخصوصاً برای بیمارانی که به خوبی مسواک نمی‌زنند. البته منظور این پژوهش این نیست که شما باید نخ دندان زدن را کنار گذاشته و بجای آن از دهانشویه استفاده کنید، بلکه تنها میزان تأثیر استفاده از یک دهانشویه ضد عفونی کننده را بیان می‌کند.
نکات استفاده از دهانشویه
- استفاده از دهان شویه برای کودکان زیر ۷ سال توصیه نمی شود. زیرا ممکن است مایع را قورت بدهند.
- استفاده از برخی از دهان شویه های قوی به مدت طولانی، ممکن است بر روی احساس چشایی فرد تاثیر بگذارد.
- استفاده طولانی مدت از دهان شویه های حاوی الکل، موجب خشکی دهان و تحریک لثه ها می گردد.
- بعضی از افراد ممکن است به یک ماده در ترکیبات دهانشویه حساسیت داشته باشند که باید با توجه به نظر پزشک متخصص، دهان شویه مناسب خود را تهیه کنند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با دهانشویه و مواد تشکیل دهنده ی دهان شویه آشنا شدید. همچنین از روش استفاده و کاربرد و فواید آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
حداقل نیم تا یک ساعت بعد از استفاده دهان شویه دندان خود را بشویید.
دهانشویه را به میزان نوشته شده بر روی بروور آن که معمولا 5 سی سی است به مدت 1 دقیقه در دهان خود نگه دارید و به مدت یک ساعت از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
دفعات استفاده از دهانشویه بستگی به شرایط دارد. در هر صورت دهانشویه جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نیست. استفاده از دهانشویه برای حفظ بهداشت دهان ضرورتی ندارد. بیشتر شرکتهای سازنده محصولات دهانشویه توصیه می کنند روزی یک یا دو بار پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن باید استفاده کنید.
