یکی از مهم‌ترین ابزارها برای انجام عمل‌های پزشکی، دستکش است. دستکش پزشکی ابزاری است که باید کاملا تمیز بوده و برای هر بیمار به طور جداگانه استفاده شود. چرا که در غیر این صورت عفونت، ویروس، میکروب یا بیماری به راحتی از بیماری به بیمار دیگر منتقل شده و او را از پا خواهد انداخت. به همین دلیل یکی از اصلی‌ترین وظایفی که بر عهده پزشک قرار دارد، آشنایی با انواع دستکشهای پزشکی و موارد کاربرد هر یک است. این دانش نه تنها به سلامت بیمار کمک خواهد کرد، بلکه نقش زیادی در افزایش بازدهی پزشک خواهد داشت. در این مقاله به معرفی انواع دستکش های پزشکی و دندانپزشکی و بررسی هر یک خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
مقدمه
کارکنان دندانپزشکی همواره در معرض انواع میکروارگانیسمهای موجود در خون، بزاق و در نتیجه، انواع بیماریهای ویروسی مانند ایدز و هپاتیت قرار می گیرند. بنابراین، استفاده از وسايل حفاظت شخصي و احتياط در استفاده از وسايل تيز ضرورت دارد.زیرا اولاً امکان واکسیناسیون براي تمامی بیماری های عفونی مانند هپاتیت CوHIV در حال حاضر وجود ندارد و دوماتأثير واكسیناسیون در تمامی افراد و براي هميشه صددرصد نيست.
وسايل حفاظت شخصي به صورت خلاصه در پنج گروه قابل تقسيم است:
- دستكش (gloves)
- ماسك (mask)
- عينك محافظ (protective eyewear) و محافظ صورت (face shield)
- لباس محافظ (protective cloth)
- کفش مخصوص یا پوشش مخصوص کفش
هدف کلی استفاده از این وسایل، حفاظت از مخاط دهان، بینی، چشم و پوست صورت است.
دستكش پوشيدن دستكش (donning) در هنگام تماس دست با ترشحات مخاطی، معاينۀ پوست ناسالم (non-intact) وسطوح آلوده به مایعات دهان الزامي است (معاینه سطوح مرطوب دهان حتما با دستکش انجام شود). این عمل از تماس مستقيم (direct contact) با ميكروارگانيسمهاي محیط دهان و سطوح آلوده، انتقال عفونت از بيمار به کارکنان دندانپزشكي و برعکس، تماس با مواد شيميايي مضر(مواد ضدعفونيکننده، داروي ظهور و ثبوت) و تا حدودی از ایجاد صدمات مکانیکی جلوگیری ميکند.
بررسی انواع دستکش های پرکاربرد در دندانپزشکی
دستكش های یکبار مصرف از مواد مختلفی مانند لاتکس، وینیل، نیتریل، نئوپرین، پلیاتیلن، پلییورتان، پلیوینیلکلراید، پلیوینیل الکل و پلیایزوپرین و به دو صورت حاوی پودر (Powdered) و بدون پودر(powder less) ساخته شده اند. نوع لاتکس و بدون پودرمتداول تر است. ذکر این نکته مهم ضروری است: اگرچه پوست سالم (intact) اولین سد دفاعی عالی در برابر نفوذ میکروارگانیسم ها است اما معمولا بویژه در اطراف ناخن و انگشتان نمی توان به سالم بودن آن اطمینان داشت و مجدد تاکید می شود لمس و تماس با سطوح مرطوب مخاط دهان حتما باید با استفاده از دستکش صورت گیرد.
دستکش لاتکس
دستکشهای لاتکس دستکشهای شیری‌رنگ و نسبتا نازکی هستند که به دست می‌چسبند. به همین دلیل برای استفاده راحتتر از آنها از مواد پودری در داخل آنها استفاده شده است. در ابتدا پودر مورد استفاده در این دستکشها از کربنات کلسیم و پودر لیکا پدیم ساخته می‌شد. این مواد باعث بروز حساسیت در استفاده‌کنندگان شد. به‌خصوص که پزشکان و دندان‌پزشکان مدت طولانی از این دستکشها استفاده می‌کردند و عرق دست آنها باعث تشدید حساسیت می‌شد. به همین دلیل در مدل‌های جدید این دستکش از پودر مخصوصی که از آرد ذرت به دست می‌آمد استفاده شد. این پودر جذب پوست نشده و در مدت طولانی نیز سلول‌های آن را تحریک نمی‌کرد.
دستکش لاتکس پودری
به‌طورکلی از دستکش لاتکس پودری برای کاربردهای ظریفی نظیر جراحی‌ها و معاینات ظریف استفاده میکنند. چرا که این دستکشها کاملا به دست چسبیده و قدرت مانور انگشتان را بالا می‌برند. به علاوه برای انجام کارهای آزمایشگاهی نیز از دستکش لاتکس پودری استفاده میشود. البته باوجود استفاده از پودرهای ضدحساسیت در این دستکشها هنوز هم برخی افراد نسبت به آنها واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهند. به همین دلیل نوع بدون پودر آنها نیز تولید و روانه بازار شده است.
دستکش لاتکس بدون پودر برای دندانپزشکی
به‌منظور جلوگیری از بروز حساسیت در افراد مختلف دستکش لاتکس بدون پودر تولید شد. این دستکشها ازنظر کیفیت ساخت و مواد اولیه تفاوت چندانی با دستکش لاتکس پودری نداشته و کاربرد یکسانی با آن دارد. به دلیل اینکه پودر مورد استفاده در دستکش لاتکس پودری برای راحتتر شدن پوشیدن دستکشها استفاده میشود، حذف آن در نوع بدون پودر ممکن است باعث سخت‌تر شدن این فرایند گردد. بااین‌حال استفاده از دستکش لاتکس بدون پودر به دلیل امکان ایجاد حساسیت‌های کمتر بیشتر از نوع پودری رواج دارد.
دستکش لاتکس
این نوع دستکشها از مواد طبیعی ساخته شده و لاستیکی هستند. معمولا افراد تنها درصورتی از انواع دیگر دسکش استفاده میکنند که به لاتکس حساسیت داشته باشند. درصورتی که آلرژی مشکل ساز نباشد، این نوع دستکشها بعلت راحتی نسبت به دستکشهای وینیل ترجیح داده میشوند. این نوع دستکش قابل ضدعفونی کردن با الکل است.
کاربردهای دستکش لاتکس
معمولاً این دستکش ها برای محیط های آشپزی، آزمایشگاهی و معایناتی که نیاز به انجام کار دقیق با دست است، مناسب می باشد. دستکش های لاتکس می توانند منجر به واکنش های آلرژیک برای برخی از کاربران شود، اما با این وجود بسیار پرمصرف می باشند چرا که به دلیل انعطاف پذیری و استحکام این دستکش ها، دست کاربر به راحتی داخل دستکش می شود و به وی اجازه می دهد همه چیز را به راحتی لمس نماید که باعث بهبود عملکرد متخصصان و جراحان پزشکی می شود. دستکش های مورد استفاده در جراحی اساساً از لاتکس طبیعی یا مصنوعی ساخته می شوند. استفاده از دستکش های لاتکس پزشکی قدمتی صد ساله دارد. دلایل بسیاری برای استفاده از این دستکش ها در معاینات و جراحی ها وجود دارد.
ایراد استفاده از دستکشهای لاتکسی
خفیف ترین حساسیتی که ممکن است دستکش های لاتکس برای دستان شما ایجاد کند، به صورت خشکی، خارش، سوزش، پوسته ریزی و قرمزی پوست است که در اثر استفاده مداوم از لاتکس دیده می شود. ممکن است پس از چند هفته استفاده، این حساسیت ها به صورت شدیدتری بروز پیدا کنند. نادرترین و شدیدترین نوع حساسیت، حساسیت تماسی فوری است که بعد از تماس علائم حساسیت به صورت آبریزش بینی، قرمزی چشم، گرفتگی عضلانی، کهیر و خارش شدید نمایان می شود.
مزایا استفاده از دستکش لاتکس
- مانند پوست دوم روی دست میخوابد
- برای مدت طولانی قابل استفاده است(حدود 16 ساعت)
- در موارد مواجهه با عفونت مناسب است
- حس لامسه تا حد زیادی حفظ میشود
- بعلت پودر داخل آنها پوشیدنآن سادهتر است
- بسیار الاستیک و مقاوم هستند
- زیست تخریب پذیر هستند
دستکش نیتریل
این نوع از دستکشها از لاستیک مصنوعی ساخته شده و در موارد حساسیت به لاتکس، یک جایگزین مناسب به شمار میآیند. این دستکشها مقاومت زیادی نسبت به سوراخ شدن از خود نشان داده و معمولا توسط مراکز پزشکی استفاده میشوند. این نوع دستکش معمولا قبل از عرضه در بیمارستانها و مراکز بهداشتی تستهایی جهت سنجش کیفیت را از سر میگذرانند. این نوع دستکش قابلیت ضد عفونی کردن با اتانول را دارد.
کاربردهای دستکش نیترل در دندانپزشکی
دستکش نیتریل در محیط های آزمایشگاهی، شیمیایی و یا آشپزی مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه اکثر آزمایشگاه ها به منظور کاهش وقوع حساسیت به لاتکس در کارگران، دستکش نیتریل را جایگزین دستکش لاتکس می کنند. دستکش های نیتریل (high nitrile) آزمایشگاهی با درجه بالای مهارت و چابکی، به منظور کاهش دادن ریسک حوادث و جراحات می باشد.
مزایا استفاده از دستکش نیتریل
- عاری از لاتکس
- مقاومت فیزیکی بالا
- حفظ حس لامسه
- چسبیدن به پوست دست
- مناسب در شرایط مواجهه با عفونت
- امکان استفاده برای زمان طولانی(حدود 8 ساعت)
- مقاوم در برابر اکثر مواد شیمیایی
- امکان ذخیرهسازی طولانی مدت
- قابل دسترسی در رنگهای آبی و مشکی جهت تشخیص راحتتر سوراخ
دستکشهای وینیل
این نوع دستکشها یک انتخاب رایج در صنایع غذایی و موقعیتهایی که در آنها دوام و محافظت میکروبی در اولویت نیستند، میباشند. هرچند موارد استفاده از این دستکشها محدودتر است، اما از قیمت کمتری برخوردارند. این نوع دستکش پس از مقابله با الکل در مقابل عوامل عفونتزا، نفوذپذیر خواهد بود.
کاربردهای دستکش نیتریل
این دستکش ها معمولاً در تمیز کاری، نقاشی، مونتاژ کاری، محیط های آزمایشگاهی و آشپزی استفاده می شود. همچنین پیشنهاد می شود در هنگام انجام قالبگیری های دندانپزشکی نیز از دستکش های وینیل استفاده شود، زیرا سولفور موجود در دستکش های لاتکس می تواند مانع سفت شدن ماده قالبگیری گردد.
مزایا استفاده از دستکش نیتریل
- عاری از لاتکس
- گشادتر هستند
- مناسب برای کارهای کوتاه مدت و کم خطر
- ضداستاتیک
کاربرد دستکش نایلونی در دندانپزشکی
این نوع دستکشها قالب دست را به خود نمیگیرندو جهت جلوگیری از ورود عوامل میکروبی کارآیی ندارند. در صورت ضدعفونی کردن آنها توسط الکل، نفوذ آنها نسبت به عوامل عفونی افزایش مییابد.
خرید دستکش دندانپزشکی
اگر قصد خرید دستکش برای انجام معاینه یا کارهای دندانپزشکی دارید، می‌توانید از طریق لینک زیر از فروشگاه اینترنتی لوازم و تجهیزات دندانپزشکی پیشرودنت بازدید نمایید. در ادامه چندین نمونه از محصولات موجود در سایت نمایش داده است. برای آگاهی از ویژگی‌های هر کدام کافی است روی محصول مد نظر خود کلیک کنید.
سخن پایانی
حال اگر بخواهید یک انتخاب دقیق بین دستکش های نیتریل و وینیل و لاتکس داشته باشید، از بین انواع دستکش ها، دستکش های نیتریل می تواند بهترین گزینه باشد. این دستکش همانند دستکش وینیل جایگزین مناسبی برای افراد دارای حساسیت به دستکش لاتکس است و از لاتکس مقاوم تر و از وینیل راحت تر و نرم تر است. طبق تحقیقات برانکارد دلایل بسیاری وجود دارد که نیتریل را بهترین دستکش از نظر درجه ی پزشکی معرفی کرده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمام دستکش های نیتریل درجه پزشکی دارند و بدون لاتکس هستند و در نتیجه ضدحساسیت بوده و احتمال بروز واکنش های حساسیتی و ناراحتی های پوستی را کاهش می دهند.
- نسبت به دستکش های وینیل و لاتکس ضخامت بیشتری داشته که سبب شده مقاومت آنها بیشتر شود و بنابراین به آسانی سوراخ یا پاره نشود.
- همچنین سد محافظتی بسیار مقاومی می باشند و در برابر مواد شیمیایی مانند حلال های چربی و روغن ها مقاومت می کنند.
- دستکش های نیتریل نسبت به دو نوع دستکش دیگر قابلیت انعطاف پذیری بیشتری داشته و خاصیت کشسانی بیشتری نیز دارد.
- طراحی نرم و قابل انعطاف آنها، پوشش مناسبی را فراهم کرده است؛ همچنین الگوی چسبناک آنها به مهارت و چابکی دست کمک می کند.
سوالات متداول
اگر بخواهیم از میان دستکش های پزشکی وینیل ، لاتکس و نیتریل انتخاب دقیق تری داشته باشیم، به این نتیجه خواهیم رسید که دستکش نیتریل بهترین گزینه است. این نوع دستکش های پزشکی انتخابی مناسب برای افرادی است که به دستکش لاتکس حساسیت دارند. دستکش های نیتریل از دستکش های لاتکس مقاوم تر و از دستکش های وینیل راحت تر و منعطف تر است.
١. مانند پوست دوم روی دست میخوابد. ٢. برای مدت طولانی قابل استفاده است(حدود 16 ساعت). ٣. در موارد مواجهه با عفونت مناسب است. ٤. حس لامسه تا حد زیادی حفظ میشود.
