فرز های دندانپزشکی قطعاتی مانند مته کوچکی هستند که به هندپیس متصل می شوند. عموما برای ایجاد برش در دندان ها و استخوان که داری بافت سخت هستند به کار می روند. فرزهای دندانپزشکی چرخنده های کوچک هستند که از طریق برش دادن و کندن و یا ساییدن، نسج سخت دندان را برمیدارند و همینطور از این ابزار برای صاف کردن و برداشت اضافه های ترمیم های فلزی مانند آمالگام و ترمیم های همرنگ دندان مثل کامپوزیت ها کاربرد دارند.
فرزهای دندانی ابزاری هستند بسیار کاربردی در جنس ها، اشکال و سایزهای مختلفی در فروشگاه اینترنتی تجهیزات دندانپزشکی کیمیا موجود میباشد که با توجه به نوع نیاز دندانپزشک و متد درمانی مورد نظر، می توان انتخاب کرد و مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب درستاین ابزار می تواند منجر به تحقق اهداف سودمندی از جمله رعایت ارگونومی دندانپزشک و افزایش راحتی بیمار در حین درمان شود. فروشگاه اینترنتی تجهیزات دندان پزشکی کیمیا پرتو در ادامه این مطلب به ارائه اطلاعات جامعی در زمینه کاربرد انواع فرز دندانپزشکی و راهنمایی های برای انتخاب و خرید آنها می پردازد.
فهرست مطالب
- کاربرد فرزهای دندانپزشکی
- بررسی انواع مختلف فرزها
- بررسی فرزها بر اساس Head
- جنس‌های مختلف فرز
- بخش‌های مختلف فرزهای دندانپزشکی
- میزان قدرت برندگی فرزها
- سخن پایانی و سوالات متداول
کاربرد فرز دندانپزشکی
فرزهای توربین و آنگل ، ابزارهای تراش دندان هستند که بر سر توربین و آنگل سوار می شوند. فرز ترمیمی بر اساس جنس بخش برنده آنها، به دو دسته الماسی (سیلیسی) و کارباید تقسیم می شوند. فرزهای توربین معمولاً الماسی هستند ولی فرز کارباید نیز برای آن ساخته شده است. چون توربین با سرعت خیلی زیادی کار می کند موقع استفاده باید بر روی فرز آب پاشی مناسبی وجود داشته باشد. گرمایی که موقع کار ایجاد می شود باعث تحریک دندان و تخریب فرز می گردد.
فرزهای آنگل عمدتاً کارباید هستند چون عاج پوسیده را به راحتی برمی دارند و دندانپزشک موقعی که به عاج سالم می رسد با مقاومت مواجه می شود که به این ترتیب قدرت تشخیص وی را بالا می برد. البته فرزهای الماسی نیز برای آنگل ساخته شده است. سرعت چرخش آنگل خیلی کمتر از توربین است و به همین میزان گرمای کمتری به عاج دندان تحمیل می کند.
فرزهای دندانپزشکی می توانند بر روی توربین (هندپیس سرعت بالا) و یا آنگل (هندپیس سرعت پایین) نصب شوند. این فرزها در شکل های مختلف با اسامی متفاوت وجود دارند و هر یک از آن ها بسته به شکل و نوع، کاربرد خاص خود را دارند. فرزهای مخصوص توربین و فرزهای مخصوص آنگل، در شکل و بدنه و نحوه اتصال مقداری تفاوت دارند که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
انواع فرزهای دندانپزشکی
دسته اول: فرزهای توربین دندانپزشکی
این دسته از فرزهای دندانپزشکی با نام فرزهای الماسه هم ممکن هست شناخته شوند. این فرزها در انواع شکل های مختلف و متنوع وجود دارند. دقت کنید که انتهای بدنه ی این فرزها، صاف و بدون هیچ زبانه یا فرورفتگی هست.
این فرزها از نظر زبری در چند دسته وجود دارند که هر دسته با یک رنگ در دور گردن فرز مشخص می شود. این گروه ها از زبری بیشتر به کمتر شامل: دورسیاه، دورسبز، دورآبی، دورقرمز و دورزرد هستند. از فرزهای دور سبز یا دور آبی به طور رایج برای تراش معمول دندان ها استفاده می شود و فرزهای دور زرد برای پرداخت ترمیم های کامپوزیتی به کار می روند. فرزهای دورقرمز گاها در تراش های پروتزی کاربرد دارند.
دسته دوم: فرزهای آنگل دندانپزشکی
این فرزها نیز در انواع شکل های متنوع وجود دارند و اغلب برای برداشت پوسیدگی ها کاربرد دارند. انتهای بدنه ی این فرزها برخلاف فرزهای توربین، حالت زبانه دار یا به اصطلاح لچ تایپ Latch type دارد.
تفاوت فرزهای دندانپزشکی از نظر Head
سر یا Head به قسمتی از فرز گفته می‌شود که مستقیماً با دندان تماس پیدا می‌کند. در واقع وظیفه Head در فرز دندانپزشکی، تراشیدن دندان بطور عمیق یا گسترده میباشد. بعضی از سری‌های فرزها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای تراش دادن دیواره دندان کاربرد دارند. در حالیکه بعضی دیگر از آنها برای عمق دادن به دندان و ایجاد تراشکاری عمیق به کار برده می‌شوند.
فرز های دندانپزشکی در اندازه و نوع سری‌ها تفاوت‌های زیادی با هم دارند. بطور کلی، رایج‌ترین این سری‌ها عبارتند از:
- کروی شکل (گرد): فرزهای کروی غالباً برای آماده سازی حفره های دندانی، ایجاد نقاط دسترسی، ایجاد آندرکات ها و آماده سازی کانال مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین برای تراش شیارها و تعبیه گیر ثانویه حفره های ترمیمی و برداشت پوسیدگی های عمیق کاربرد دارند.
- گلابی شکل: این نوع فرزها، برای تراش حفره های کلاس یک آمالگام و همچنین تراش ترمیم های گلدفویل استفاده می شوند.
- استوانه ای: این فرزها در شمار کاربردی ترین های دندانپزشکی ترمیمی قرار می گیرند که بیشتر در تراش دندان و ایجاد دیواره های صاف و موازی به کار می روند، به ویژه در ترمیم های غیرمستقیم که در آن عدم وجود آندرکات ضروری است. آنها در دو نوع ساده و یا بریدگی های عرضی در دسترس هستند.
- مخروطی: این فرزها مانند فرزهای استوانه ای، برای تراش دیواره ها و برداشت پوسیدگی ها و صاف کردن دیواره های حفره به کار می روند. که خود شامل دو نوع “ساده” و “دارای بریدگی های عرضی” هستند.
- مخروطی معکوس: فرزهای مخروطی معکوس، برای ایجاد آندرکات و دیواره های متقارب مورد استفاده قرار می گیرند. در کار با این فرزها باید احتیاط کرد چرا که به دلیل داشتن شکل خاص، تمایل به برداشت بیش از حد لزوم نسج دندان در دیواره مجاور پالپ وجود دارد.
بررسی جنس‌های مختلف فرز دندانپزشکی
فرزهای دندانی در جنس های مختلف ساخته می شوند و این تنوع، مزایا و معایبی را به همراه دارد. اگرچه فرزهای دندانی، در مقایسه با سایر ابزار دندانپزشکی، کوچکتر و نسبتاً کم هزینه تر هستند، اما انتخاب صحیح جنس و نوع آنها، می تواند در بهبود درمان و کاهش زمان اختصاص داده شده به هر بیمار نقش بسزایی داشته باشد.
فرزهای استیل (فولادی)
نخستین فرزها در سال 1891 از جنس استیل ساخته شدند. این فرزها، ابزاری مقرون به صرفه و اقتصادی برای آماده سازی حفره های دندانی و تخلیه دنتین به شمار می روند. آنها عاج را در سرعت های پایین به خوبی در بر می گیرند ولی در سرعت های بالا یا هنگام تراش نسج سخت تری مثل مینا، به سرعت کند می شوند. کند شدن فرز باعث ایجاد لرزش و حرارت در هنگام تراش دندان شده و در نتیجه ناراحتی بیمار و خستگی دندانپزشک را به همراه دارد.
فرزهای کاربایدی
هنگامی که فرزهای کاربایدی برای اولین بار در سال 1947معرفی شدند، به علت کارایی سریع تر و قابل پیش بینی تر در مقایسه با انواع استیل، به خوبی مورد استقبال قرار گرفتند. این فرزها از تنگستن ساخته شده اند. تنگستن فلزی بسیار سخت (سه برابر سخت تر از فولاد) و مقاوم به دماهای بالاست. به دلیل همین سختی، فرز کارباید می تواند برش های بسیار تیزی را ایجاد کرده و نسج دندان را به راحتی بردارد، بدون اینکه کند شود یا بشکند.
این فرزها برخلاف فرزهای الماسی، قابلیت بارها استفاده کردن را دارند. با این حال، به دلیل تمایل به شکست، بهتر است با سرعت بالا مورد استفاده قرار گیرند. فرزهای کارباید، برای جداسازی مواد ترمیمی مثل کامپوزیت های هیبریدی بسیار مناسب هستند و در پایان کار، نتیجه ای تمیز و بدون اشکال به ارمغان می آورند. این فرزها به طور کلی برای آماده سازی حفره های دندانی، تکمیل سطوح ترمیم، جداسازی مواد قدیمی پرکننده، ایجاد فاصله بین دندان های به هم چسبیده و … به کار می روند. تیغه های فرزهای استیل و کارباید به دو شکل ساده و دارای بریدگی های عرضی ساخته می شوند که نوع دوم از قدرت برندگی بیشتری برخوردار است.
فرز دندانپزشکی الماسی
فرزهای الماسیاز چسباندن ذرات ریز زاویه دار و نوک تیز از یک ماده بسیار سخت (معمولاً الماس) بوسیله ماده زمینه نرم تر بر روی قسمت سر فرز ساخته می شوند. آنها اغلب برای اتصال به هندپیس های high speed (توربین) مناسب بوده و به علت سختی زیاد، برای تراشیدن بافت مقاوم دندان مناسب هستند.
در صورت استفاده صحیح، طول عمر زیادی دارند. به دلیل تفاوتی که در نحوه بریدن ذرات برنده به جای تیغه های فرزهای کارباید وجود دارد، فرزهای الماسی برای برداشت اجسام شکننده مثل مینا و سرامیک مناسب تر هستند. در حالی که فرزهای تیغه دار کارباید در تراشیدن اجسام و مواد کشسان مثل عاج موثرتر عمل می کنند. فرزهای الماسی، با توجه به متد درمانی دندانپزشک، درجه زبری بسیار نرم ( 38 الی 44 میکرون) تا فوق العاده خشن (125 الی 150 میکرون) را شامل می شوند و بدلیل طول عمر زیاد و کارایی قابل قبول، در اندازه ها و اشکال بسیار متنوع در دسترس دندانپزشکان قرار دارند.
فرزهای سرامیکی
فرزهای سرامیکی غالباً استفاده های ترمیمی دارند و عملکرد قابل قبولی در خارج سازی پوسیدگی های دندانی از خود نشان می دهند. آنها همچنین در برداشتن آمالگام موجود روی دندان خوب عمل می کنند. بدیهی است که ترمیم موفق دندان، نیازمند حذف کامل انامل، مواد ترمیمی و پوسیدگی های دندان است. فرز سرامیکی این عملیات را در ایمنی بالا و بدون ریسک انجام داده و می توان گفت با کمک آنها هیچ خطری مینای دندان را تهدید نخواهد کرد.هرچند در پایان کار، در مقایسه با فرزهای کاربایدی نیاز به پرداخت بیشتری دیده می شود. فرزهای سرامیکی مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و در عین حال در برداشت پوسیدگی بسیار موثر عمل می کنند.
فرزهای پلیمری
هنگام برداشت پوسیدگی با فرزهای کارباید، یا سرامیکی، احتمال برداشت اضافی از نسج دندان وجود دارد که ممکن است منجر به باز شدن پالپ گردد. فرزهای پلیمری برای اجتناب از چنین موقعیتی عرضه شده اند. اولین نسل آنها برای برداشت پوسیدگی های عمیق معرفی شد اما پلاستیک مورد استفاده در این فرزها هنگام استفاده در سرعت های بالاتر از 1000 دچار تخریب شدند. فرزهای نسل دوم از جنس پلاستیک مرغوب تری ساخته شد و برای استفاده در سرعت های بالای 4000 دور مناسب هستند. سختی سطح برنده فرز پلیمری، از مینا و عاج سالم کمتر است و از نسج پوسیده بیشتر. این خصوصیت باعث می شود که نسج پوسیده برداسته شود بدون اینکه به نسج سالم دندان آسیبی وارد گردد.
بخش های مختلف بدنه فرز دندانپزشکی
سه بخش اصلی بدنه یک فرز شامل Head، Neck و Shank می باشد. در شکل زیر این قسمت ها مشخص شده اند:
شنک، عمده ترین بخش فرز را تشکیل می دهد و قسمتی است که درون هندپیس قرار گرفته و حرکت آن را به درون فرز منتقل می کند. فرزها با توجه به فرم شنک، انواع مختلفی دارند:
(Friction Grip (FG
فرزهایی با این شنک، برای اتصال به هندپیس های high speed (توربین) مناسب هستند و به طور کلی یکی از انواع فرزهای پرکاربرد در دندانپزشکی ترمیمی محسوب می شوند. این فرزها در سایزها و مدل های مختلف استاندارد، کوچک، طویل و جراحی موجود هستند. این نوع شنک بیشتر در فرزهای الماسی و کاربایدی دیده می شود و معمولاً دارای طولی حدود 20 میلی متر و قطری به اندازه 1.6 میلی متر هستند. فرزهای این دسته، خود انواع مختلفی دارند که با توجه به اندازه و نوع تعریف می شوند:
(Right angle/Latch-type (RA
این نوع فرزها، برای هندپیس های low speed (آنگل ها) طراحی شده است، به طور عمده دارای طول 20 میلی متر و قطر حدود 2.35 میلی متر بوده و در انتهای خود دارای حفره ای است که به تحکیم اتصال فرز به هندپیس کمک می کند. این نوع فرز امروزه کمتر برای تراش مستقیم دندان کاربرد دارد و صرفاً در برداشت زواید و صاف و پرداخت کردن پروتز های ثابت و متحرک استفاده می شوند.
(Straight handpiece (HP
فرزهایی که در این رده قرار می گیرند، عموماً طویل و بزرگ هستند و در لابراتواری ها برای تعدیل و اصلاح متریال دندانی به کار می روند. برداشت پوسیدگی های عمیق و پرداخت ترمیم های فلزی از دیگر کاربردهای این فرزها می باشد. دسته بندی فرزها بر اساس میزان زبری سر آنها
طبقه بندی فرز دندانپزشکی بر اساس قدرت برندگی
قدرت برندگی فرز دندانپزشکی الماسی را با نوارهای رنگی بر روی تنه آنها مشخص می کنند. زبرترین فرز دارای نوار مشکی و نرم ترین آنها دارای نوار سفید هستند. نوارهای فرزها از زبرترین به سمت نرم ترین عبارتند از مشکی، آبی، سبز، قرمز، زرد، سفید
معمولا طبقه بندی زبری فرزهای الماسی بر اساس استاندارد جهانی انجام می گیرد و اغلب می توان درجه زبری آنها را باتوجه به رنگ نوار فرز تشخیص داد. و اکثرا از فرزهای دارای نوار سبز، آبی و مشکی برای تراش و از فرزهای با نوار زرد و قرمز برای پرداخت از جمله پرداخت ترمیم های کامپوزیتی و برخی پروتزها استفاده می گردد. طبقه بندی برای این به شرح زیر است:
- نوار سفید: فوق العاده نرم
- نوار زرد: خیلی نرم
- نوار قرمز: نرم
- نوار آبی: استاندارد
- نوار سبز: زبر
- نوار مشکی: زبر
- دو نوار مشکی: فوق العاده زبر
فرزهای زبر برای تراش مینا و عاج دندان و فرزهای نرم که نوارهای قرمز، زرد و سفید دارندبرای پولیش کردن سطح ترمیم های دندان بکار می روند.
سخن پایانی
اگر قصد خرید فرز دندانپزشکی دارید، توصیه می‌کنم از فروشگاه تجهیزات دندانپزشکی پیشرودنت دیدن فرمایید. اغلب فرزها و انگل‌های موجود در فروشگاه دارای استانداردهای بالا و کیفیت مناسبی هستند. در ادامه چند نمونه از محصولات موجود را با هم بررسی می‌کنیم. اگر به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، کافی است روی محصول مد نظر خود کلیک کنید.
سوالات متداول
تمام فرزها دارای دو بخش تنه (Shank) و سر (Head) هستند. بخش تنه در داخل توربین و یا آنگل قرار می گیرد. تنه فرزهای توربین یک استوانه صاف و براق است ولی در انتهای تنه فرز آنگل یک شیار وجود دارد که مشخصه آن محسوب می شود. ضخامت فرز آنگل که بیشتر از فرز توربین است دومین مشخصه و وجه افتراق آن با فرزهای توربین می باشد.
قدرت برندگی فرزهای الماسی را با نوارهای رنگی بر روی تنه آنها مشخص می کنند. زبرترین فرز دارای نوار مشکی و نرم ترین آنها دارای نوار سفید هستند. نوارهای فرزها از زبرترین به سمت نرم ترین عبارتند از مشکی، آبی، سبز، قرمز، زرد، سفید.
